Δύο απόψεις για τον τουρισμό

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ: Ανάγκη για Ολοκληρωμένο Επιχειρηματικό Σχέδιο

Του ΕΛΕΥΘ. ΚΑΤΑΡΕΛΟΥ

Τι έχει γίνει

Οι αναλύσεις SWOT (Δυνάμεις-Αδυναμίες και Ευκαιρίες-Απειλές) που έχουν μέχρι σήμερα πραγματοποιηθεί αναφορικά με τον τουρισμό της Χίου έχουν καταλήξει σε παρόμοιες προτάσεις και συμπεράσματα. Παρόλα αυτά, οι εν λόγω αναλύσεις SWOT, αποτελούν διαπιστώσεις καταγραφής δυνάμεων και όχι ένα άμεσα εφαρμόσιμο σχέδιο. Με άλλα λόγια οι αναλύσεις αυτές, δεν μετατρέπουν τις διαπιστώσεις σε ένα στρατηγικό σχέδιο, ικανό, να υποστηρίξει την αναγκαία βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη του νησιού.

Τι μπορεί να γίνει

Θεωρούμε επομένως αναγκαίο, και στη βάση όσων έχουν μέχρι σήμερα γίνει, να αναζητηθούν τρόποι:

►  αξιοποίησης των Δυνατών σημείων του νησιού, προκειμένου αφενός να γίνει εκμετάλλευση των υφιστάμενων Ευκαιριών και αφετέρου προφύλαξη από τις επίσης υφιστάμενες Απειλές του τουριστικού περιβάλλοντος,

ενδυνάμωσης ή προφύλαξης των Αδύναμων σημείων προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι υφιστάμενες ή/και αναδυόμενες Απειλές.

Με αυτόν τον τρόπο θα έχουμε ένα πλήρες Στρατηγικό Σχέδιο (Strategic Plan). Η χρησιμότητά του έγκειται στο ότι θα μας δείξει :

·         αν πραγματικά ο τουρισμός μπορεί να είναι βιώσιμος στη Χίο, ποιοι είναι οι ανταγωνιστές, σε ποιες αγορές μπορεί να στραφεί, ποιοι ανταγωνιστές δραστηριοποιούνται σε αυτές και πόσο δυνατοί είναι.

·         ποια είναι η φέρουσα ικανότητα η οποία καθορίζει αφενός το μέγεθος του τουρισμού που το νησί μπορεί να εξυπηρετήσει, και που αφετέρου είναι αποδεκτό από την κοινωνία, και τέλος

·         ποια μορφή στρατηγικής είναι η καταλληλότερη.

Το Στρατηγικό Σχέδιο όμως και πάλι δεν είναι αρκετό, απαιτείται να συνοδεύεται από το κατάλληλο Σχέδιο Μάρκετινγκ (Marketing Plan). Το Σχέδιο αυτό στηριζόμενο και στις υφιστάμενες αναλύσεις SWOT δημιουργεί «Προϊόντα» (Products) και «Αγορές» (Markets) ενώ επιχειρεί επίσης ευθυγράμμιση μεταξύ των. Με άλλα λόγια δημιουργεί προϊόντα, τα οποία στη συνέχεια επιχειρεί να εισάγει και να ππροωθήσει στις συγκεκριμένες αγορές. Το Σχέδιο αυτό, έχοντας εκτιμήσει το μέγεθος και τις δυνατότητες διείσδυσης σε κάθε αγορά, προτείνει τελικά το κατάλληλο μίγμα προβολής – προώθησής, ταιριάζοντας προϊόντα με τις κατάλληλες ομάδες κοινού στις στοχευμένες αγορές. Στην έννοια του προϊόντος εννοούνται τόσο τα φυσικά ή απτά (tangible) χαρακτηριστικά όσο και νοητά ή μη απτά (intangible).

Με αυτόν τον τρόπο γίνεται ένα βήμα προς την κατεύθυνση ανάπτυξης τουριστικής ταυτότητας του νησιού, η οποία λείπει. Λείπει δηλαδή, εκείνο το μοναδικό που την χαρακτηρίζει και την ξεχωρίζει. Κάποιοι λένε ότι αυτό το μοναδικό γύρω από το οποίο μπορεί να χτιστεί η ταυτότητα του είναι η μαστίχα, κάποιοι άλλοι η ναυτιλία, κάποιο το αλώβητο περιβάλλον, ενώ κάποιοι ακόμη ο Όμηρος. Τίποτα δεν μπορεί να εξαιρεθεί από μια τέτοια συζήτηση. Το Σχέδιο Μάρκετινγκ με κορωνίδα την ταυτότητα, γύρω από την οποία έχουν χτιστεί τα προϊόντα του προωθείται στις επιλεχθείσες ελκυστικές αγορές, κάνοντας χρήση του κατάλληλου σε κάθε περίπτωση μίγματος μάρκετινγκ.

Το Σχέδιο αυτό όμως για να μπορεί να προχωρήσει, πρέπει να είναι κοστολογημένο και να έχει Προϋπολογισμό, ο οποίος θα κατανέμεται σε μια μακροπρόθεσμη περίοδο. Με λίγα λόγια ένα Μακροπρόθεσμο Ολοκληρωμένο Επιχειρηματικό Σχέδιο (Business Plan). Το Σχέδιο αυτό:

·         καταλήγει με τα απαιτούμενα Κεφάλαια, ιδιωτικά και δημόσια, ικανά να υποστηρίξουν τα τουριστικά προϊόντα του νησιού στην μεσο-μακροπρόθεσμη εξέλιξη του επιθυμητού όγκου αφίξεων τουριστών. Για παράδειγμα Κεφάλαια για  κλίνες, υποδομές, μεταφορικά μέσα, ανάδειξη τόπων και μνημείων, προβολή – προώθηση κλπ.

·         κατανέμει τις απαραίτητες επενδύσεις σε ένα ισορροπημένο μίγμα μεταξύ  ‘Παραθεριστικού Τουρισμού’, ‘Θεματικού Τουρισμού’ και ‘Υποστηρικτικών Υποδομών και Μέτρων Πολιτικής’.

·         κατανέμει δραστηριότητες και επενδύσεις σε ένα επίσης ισορροπημένο μίγμα μεταξύ Δημόσιου Τομέα, Ιδιωτικού Τομέα αλλά και μικτών σχημάτων ΣΔΙΤ.

Η ανωτέρω κατανομή Κεφαλαίων και Δραστηριοτήτων, η οποία δοκιμάζει στην πράξη την αντοχή του Σχεδίου, πιστοποιεί ταυτόχρονα εκείνα τα «προϊόντα», με τις αντίστοιχες αγορές τους τα οποία αποδεικνύονται βιώσιμα, ενώ παράλληλα υποδεικνύει διαρκώς τις όποιες αναγκαίες διορθωτικές κινήσεις χρειάζεται να γίνουν.

Συμπερασματικά

Ένα τέτοιο Ολοκληρωμένο Σχέδιο τουριστικής ταυτότητας με αναπτυγμένα προϊόντα και στοχευμένες αγορές, που έχει αφομοιώσει τα στοιχεία των αναλύσεων SWOT μπορεί να έχει τα εξής πλεονεκτήματα:

• παρουσιαστεί σε πιθανούς ενδιαφερόμενους επενδυτές, επιζητώντας ιδιωτικές επενδύσεις, εντός του περιοριστικού πλαισίου όμως που το ίδιο το Σχέδιο ενσωματώνει.

• αναζητήσει στοχευμένα αναπτυξιακούς πόρους από Εθνικά και Ευρωπαϊκά προγράμματα.
• κινητοποιήσει στοχευμένα ανθρώπους και επιχειρήσεις, αναζητώντας εισροή κεφαλαίων και ανθρώπινων πόρων, όπου είναι απαραίτητο.
• αναζητήσει συνεργασίες για επιδίωξη κοινών προγραμμάτων με αμοιβαία οφέλη.

Η επέκταση του αεροδρομίου δεν είναι δεδομένη…

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΑΠΠΑ

Καθ. Τουριστικών Επαγγελμάτων, Μετ. Φοιτ. τουΠαν. Αιγαίου

Κάθε σύγχρονος πολιτικός και αυτοδιοικητικός παράγοντας θα πρέπει να είναι σε θέση να κατανοεί ότι όσο πιο σπουδαίο και πολύπλοκο είναι ένα ζήτημα που αφορά τον τόπο, τόσο πιο πολύ αυξάνει το βαθμό εξειδίκευσης που αποτελεί και το κλειδί για την αποτελεσματικότητά πάνω σε αυτό.

Στη Χίο μια πάγια τακτική των ανθρώπων που βρίσκονται σε σημαντικές θέσεις για το νησί, είναι η προσπάθεια επίλυσης δύσκολων και με υψηλό βαθμό εξειδίκευσης ζητημάτων χωρίς όμως να φέρνουν το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Αιτία; Η έλλειψη γνώσεων και συνεργασιών που θα μπορούσαν να  βοηθήσουν πάνω στην επίλυσή των δύσκολων ζητημάτων. Ποτέ δεν έψαξαν και συνεχίζουν να μην ψάχνουν πέρα από τον «κύκλο» τους, πιστεύοντας ότι μπορούν να επιλύσουν τα πάντα, χωρίς να γνωρίζουν όλες τις παραμέτρους που έχουν τα μεγάλα αυτά ζητήματα.

Το ζήτημα της επέκτασης έχει γίνει πια ένα δύσκολο και δυσεπίλυτο πρόβλημα για όλο το νησί. Η ΥΠΑ λόγω του υπέρμετρα υψηλού κόστους δεν είχε και ούτε έχει από ότι φαίνεται την πρόθεση και τη διάθεση για την επέκταση του αεροδρομίου της Χίου. Δεσμεύοντας πόρους που προορίζονταν για το αεροδρόμιο της Ρόδου (4^ο πανελλαδικά σε επιβατική κίνηση) η ΥΠΑ περιορίστηκε λόγω της πίεσης που ασκήθηκε παραμονές των εκλογών του 2012 στο να πληρώσει τις περιουσίες προς βορρά με ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό.

Δύο χρόνια μετά δεν έχει γίνει καμία παρέμβαση για το αεροδρόμιο, με προφάσεις όπως η επικείμενη ιδιωτικοποίηση των αεροδρομίων (δια στόματος του τότε Υπουργού κ Χατζηδάκη) και η μετατόπιση του παραλιακού δρόμου ανατολικότερα. Παρά τις προφάσεις αυτές αν κάποιος ψάξει λίγο παραπάνω τα πράγματα θα διαπιστώσει ότι αυτή τη στιγμή εκτελούνται έργα συνολικής αξίας 400 εκ. ευρώ σε διάφορα αεροδρόμια της Ελλάδας, με χρηματικούς πόρους καθαρά από τον κρατικό κορβανά. Τι φταίει άραγε και δεν εκτελείται κανένα έργο στο αεροδρόμιο της Χίου;

Η αιτία είναι απλή…η ΥΠΑ αυτή τη στιγμή χρηματοδοτεί έργα σε αεροδρόμια που χαρακτηρίζονται από υψηλές επενδύσεις και υψηλή αποδοτικότητα (πχ Χανιά) και από αεροδρόμια που επίκεινται να καταστούν πιο λειτουργικά καθώς η πολύ υψηλή και αυξανόμενη κίνηση τα καθιστούν οριακά (πχ Σκιάθος), (Καταρέλος, 2011).

Πιστεύει κανείς ότι η με την υπάρχουσα ξενοδοχειακή προσφορά θα επέλθει κάποια σημαντική αύξηση στην αεροπορική κίνηση του αεροδρόμιου όταν και όποτε γίνει η επέκταση; Όχι βέβαια, διότι το αεροδρόμιο προκαλεί δευτερογενή και όχι πρωτογενή ζήτηση στον τουρισμό, τα 6 charterάντε να γίνουν 8-9 όταν κάποτε είχαμε 12 σε εβδομαδιαία βάση.

Επομένως αν πραγματικά πιστεύoυμε ότι το αεροδρόμιο είναι η βασική αιτία της τουριστικής κατάπτωσης του νησιού, θα πρέπει (αφού δεν την κάναμε τόσα χρόνια) να καταρτίσουμε μια μελέτη κόστους οφέλους στην οποία να καταγραφούν όλες οι περιπτώσεις touroperatorsκαι αεροπορικών εταιριών που αποφάσισαν να φύγουν ή να μην προσεγγίσουν ποτέ το νησί μας και που προέβαλαν ως μοναδική αιτία (προσοχή ως μοναδική αιτία) το ελλιπές αεροδρόμιο ενώ παράλληλα να παρουσιαστεί η επιπλέον κίνηση που θα προκαλέσει μια επέκταση του αεροδρομίου. Πόση θα είναι αυτή; Θα είναι μεγάλη; Όχι εφόσον δεν κατασκευαστούν νέες και ποιοτικότερες κλίνες στο νησί.

Αυτή η μελέτη είναι το κλειδί αν θέλουμε να μπούμε καλά στο μάτι και να μας υπολογίσουν τόσο το κράτος που βλέπει άλλα αεροδρόμια να «πετάνε» και τα χρηματοδοτεί, όσο και οι μελλοντικοί ιδιώτες. Για αυτό το λόγο οι τοπικοί μας παράγοντες πριν ξαναποφασίσουν να ασχοληθούν με τέτοιου είδους σοβαρά ζητήματα για τον τόπο καλό θα είναι να ρωτήσουν, να πάρουν δίπλα τους ανθρώπους με γνώσεις (και όχι αυτούς που τους υποδεικνύει το κόμμα και οι γνωριμίες) για να είναι πιο καλά προετοιμασμένοι και να φέρουν επιτέλους αποτελέσματα σε αυτό το νησί.Σε αντίθετη περίπτωση θα κάνουν μια τρύπα στο νερό και απλά θα προβάλλονται στα ΜΜΕ… χωρίς να σκέφτονται ότι πολλοί άνθρωποι πλέον δε μασάνε από λόγια και θέλουν χειροπιαστά αποτελέσματα.