Στην ηλεκτρονική εφημερίδα “itn Ελληνικός Τουρισμός” που κυκλοφόρησε την Πέμπτη 10 Φεβρουαρίου 2022, γράφει η Δώρα Χρήστου για το yachting στην Ελλάδα ως ανερχόμενος δημοφιλής προορισμός.
Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα στη δεύτερη θέση της σχετικής κατάταξης των χωρών της Μεσογείου, με το 17% των συνολικών θέσεων εργασίας, αλλά μόλις με το 7% της συνολικά παραγόμενης προστιθέμενης αξίας, σύμφωνα με την έρευνα της διαΝΕΟσις.
Ο Θαλάσσιος Τουρισμός αποτελεί σημαντικό τμήμα της παγκόσμιας τουριστικής βιομηχανίας. Περιλαμβάνει ένα ευρύτατο σύνολο δραστηριοτήτων αναψυχής οι οποίες σχετίζονται και αναπτύσσονται στον θαλάσσιο χώρο καθώς και στις ακτές μίας περιοχής. Οι δραστηριότητες αυτές συμπεριλαμβάνουν τον αλιευτικό τουρισμό, τον θαλάσσιο αθλητικό τουρισμό, τον καταδυτικό τουρισμό, τον τουρισμό κρουαζιέρας και τον τουρισμό yachting. Το yachting αυτήν την στιγμή ίσως να αποτελεί το σημαντικότερο κομμάτι του θαλάσσιου τουρισμού σε παγκόσμιο επίπεδο προσφέροντας μεγάλα οικονομικά οφέλη.
Ο οργανισμός έρευνας και ανάλυσης διαΝΕΟσις πραγματοποίησε έρευνα με τίτλο «Διαμόρφωση στρατηγικής ανάπτυξης τουριστικών λιμένων» εστιάζοντας στον θαλάσσιο τουρισμό της Ελλάδας και τις προοπτικές που διαθέτει αφού φαίνεται πως θα υπάρξει μεγάλη άνθηση των yachts και των mega-yachts στη χώρα μας.
H Ελλάδα αποτελεί ιδιαίτερα δημοφιλή προορισμό. Με μια ακτογραμμή 13.700 χιλιομέτρων και αξιοσημείωτο τουριστικό δυναμικό, η χώρα συνδυάζει δυνητικά όσα επιζητεί ο ιδιοκτήτης/χρήστης σκαφών αναψυχής, έναν μεγάλο στόλο σκαφών αναψυχής, ένα σύνολο επισκεπτών οι οποίοι επιθυμούν να απολαύσουν ένα ιδανικό περιβάλλον για δραστηριότητες yachting, μικρές αποστάσεις μεταξύ προορισμών, πλούσιο πολιτιστικό και ιστορικό δυναμικό και ένα φυσικό περιβάλλον ιδιαίτερου κάλλους.
Το 2018 ο θαλάσσιος τουρισμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση είχε κύκλο εργασιών περίπου €231 δισ. (20% αύξηση σε σχέση με το 2009), συντηρώντας 2,8 εκατ. άμεσες θέσεις εργασίας (45% αύξηση σε σχέση με το 2015), με το κόστος εργασίας να ανέρχεται στα €52,2 δισ. (European Commission, 2021). Για αρκετές από τις χώρες της Μεσογείου που αποτελούν τουριστικούς προορισμούς ο θαλάσσιος τουρισμός αποτελεί σημαντική οικονομική δραστηριότητα. Ενδεικτικά, στην Ισπανία αντιστοιχεί στο 28% των θέσεων εργασίας (και στο 30% της προστιθέμενης αξίας) τις οποίες δημιουργεί ο θαλάσσιος τουρισμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το 2018 ο θαλάσσιος τουρισμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση είχε κύκλο εργασιών περίπου €231 δισ.
Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα στη δεύτερη θέση της σχετικής κατάταξης των χωρών της Μεσογείου, με το 17% των συνολικών θέσεων εργασίας, αλλά μόλις με το 7% της συνολικά παραγόμενης προστιθέμενης αξίας, ακολουθούμενη από την Ιταλία (11%), την Πορτογαλία (7%) και τη Γαλλία (7%). Δραστηριότητες όπως για παράδειγμα η κρουαζιέρα και το yachting αποτελούν τομείς του θαλάσσιου τουρισμού στους οποίους οι ευρωπαϊκές μεσογειακές χώρες κατέχουν κυρίαρχη θέση. Η Ελλάδα αποτελεί προορισμό τόσο για τα κρουαζιερόπλοια όσο και για τα σκάφη αναψυχής, διαθέτοντας σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης και αύξησης της συνεισφοράς των δύο συγκεκριμένων δραστηριοτήτων θαλάσσιου τουρισμού στην εθνική οικονομία.
Επικεντρώνοντας στις δραστηριότητες κρουαζιέρας και yachting, που αποτελούν τις δύο σημαντικότερες μορφές αναψυχής στον θαλάσσιο τουρισμό, κοινό σημείο και των δύο αποτελεί το ότι το σκάφος (κρουαζιερόπλοιο ή σκάφος αναψυχής) αποτελεί ταυτόχρονα μέσο αναψυχής, διαμονής αλλά και μέσο μεταφοράς για τον χρήστη των συναφών τουριστικών υπηρεσιών. Στην κρουαζιέρα, στις περισσότερες περιπτώσεις, προσφέρεται ένα προκαθορισμένο πρόγραμμα δρομολογίων και προσεγγίσεων σε τουριστικούς προορισμούς, ενώ στο yachting υπάρχει πολύ μεγαλύτερος βαθμός ελευθερίας για τους επιβάτες του σκάφους.
Σε σχέση με τις υπόλοιπες μορφές θαλάσσιου τουρισμού, η κρουαζιέρα και το yachting διαθέτουν χαρακτηριστικά οργανωμένης αγοράς. Η κρουαζιέρα προσφέρει στον καταναλωτή-τουρίστα πλήθος δραστηριοτήτων αναψυχής, εστίασης, πολιτισμού, άθλησης και οικονομικής δραστηριότητας, τόσο στο κρουαζιερόπλοιο όσο και στους προορισμούς που αυτό προσεγίζει.
Το yachting προσφέρει κυρίως τη χρήση ενός σκάφους, ιδιόκτητου ή μισθωμένου (με πλήρωμα ή άνευ πληρώματος) για να χρησιμοποιηθεί τόσο ως τόπος διαμονής και ψυχαγωγίας όσο και ως μέσο μετακίνησης, οι επιβάτες του οποίου έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν τη διαδρομή και τους προορισμούς που θα επισκεφτούν στη βάση των ιδιαίτερων αναγκών αναψυχής που πρέπει να καλύψουν. Το yachting παρέχει στον χρήστη-επιβάτη μία άμεση επαφή με τη θάλασσα καθώς μπορεί και συνδυάζει την πλοήγηση του σκάφους μαζί με τις υπόλοιπες παροχές που προσφέρει.
Η χρήση σκαφών αναψυχής ως μέσου διακοπών και μεταφοράς έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη και των ιδιόκτητων σκαφών αναψυχής τα οποία αποτελούν σημαντικό τμήμα του παγκόσμιου στόλου. Η λειτουργία της συγκεκριμένης αγοράς yachting προϋποθέτει αφενός την ύπαρξη σκαφών αναψυχής, αφετέρου την ύπαρξη κατάλληλων λιμενικών εγκαταστάσεων για την ασφαλή και ποιοτική εξυπηρέτησή τους.
Η αξία της δραστηριότητας των σκαφών αναψυχής
Τα έσοδα της παγκόσμιας αγοράς σκαφών αναψυχής εκτιμήθηκαν στα $41,08 δισ. το 2020, παρουσιάζοντας μικρή αύξηση σε σχέση με το 2019 ($39,75 δισ.), καθώς εν μέσω πανδημίας η χρήση ιδιόκτητων ή η ενοικίαση επαγγελματικών σκαφών αναψυχής θεωρήθηκε ένας υγειονομικά ασφαλής τρόπος διακοπών.
Οι προβλέψεις για το 2021 εκτιμούν ότι η αξία της αγοράς θα διαμορφωθεί στα $42,57 δισ. υπό το πρίσμα της μείωσης των επιπτώσεων της πανδημίας όσο το παγκόσμιο εμβολιαστικό πρόγραμμα προχωράει. Σύμφωνα με τις ίδιες εκτιμήσεις, το 2028 η παγκόσμια αγορά τουριστικών σκαφών προβλέπεται να έχει έσοδα της τάξης των $57,93 δισ. το οποίο μεταφράζεται σε έναν Αθροιστικό Μέσο Ετήσιο Ρυθμό Μεγέθυνσης (Compound Annual Growth Rate – CAGR) της τάξης του 4,5% από το 2021 έως το 2028). Συνολικά, περίπου 100.000 επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται άμεσα στον κλάδο των σκαφών αναψυχής, ενώ οι περισσότερες εξ αυτών είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δημιουργώντας έτσι 1.000.000 άμεσες θέσεις εργασίας.
Η πανδημία COVID-19 είχε σημαντική επίπτωση στην αγορά σκαφών αναψυχής ιδίως στο σκέλος των ναυπηγήσεων και της κατασκευής εξοπλισμού, καθώς οι κατασκευαστικές εταιρείες και τα ναυπηγεία αντιμετώπισαν ζημιές λόγω αναστολής λειτουργίας, αλλά και πτώσης της ζήτησης.
Το όποιο αγοραστικό ενδιαφέρον επικεντρώθηκε στην αγορά των απολύτως απαραίτητων εξοπλισμών και αναλωσίμων. Η μεγάλη ύφεση παρατηρήθηκε στο πρώτο τρίμηνο του 2020, όταν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε την COVID-19 πανδημία. Πάραυτα η αγορά άρχισε να κερδίζει το χαμένο έδαφος από το δεύτερο τρίμηνο του 2020 κυρίως διότι ο θαλάσσιος τουρισμός με σκάφη αναψυχής θεωρήθηκε ένας ασφαλής τρόπος διακοπών εν μέσω πανδημίας.
Είναι ενδεικτικό ότι στις ΗΠΑ το 2020 αποτέλεσε μία από τις καλύτερες χρονιές, από το 2008, το έτος της έντονης οικονομικής ύφεσης, σε ό,τι αφορά την πώληση μηχανοκίνητων σκαφών αναψυχής κάθε είδους. Οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 12% σε σχέση με το 2019, ξεπερνώντας τα 310.000 σκάφη αναψυχής κάθε μεγέθους. Η συνολική αξία των ναυλώσεων σκαφών αναψυχής το 2018 εκτιμήθηκε στα $15,2 δισ. με τις προβλέψεις και σε αυτή τη δραστηριότητα των σκαφών αναψυχής να είναι ιδιαίτερα ευοίωνες για το μέλλον.
Η παγκόσμια αγορά σκαφών αναψυχής
Η απουσία μιας κοινά αποδεκτής κατηγοριοποίησης των σκαφών αναψυχής, η απουσία ενός φορέα ή οργανισμού σε διεθνές επίπεδο που θα είχε την πρόνοια να συγκεντρώνει σχετικά δεδομένα αλλά και οι διαφορετικές απαιτήσεις καταγραφής των σκαφών αναψυχής σε επίπεδο χώρας δυσχεραίνουν την καταγραφή του παγκόσμιου στόλου σκαφών αναψυχής. Με βάση τα δεδομένα από την ιστοσελίδα fleetmon.com, η οποία παρακολουθεί σε παγκόσμιο επίπεδο την κίνηση πλοίων και σκαφών, υπάρχουν συνολικά 257.993 σκάφη αναψυχής.
Η μεγαλύτερη συγκέντρωση σκαφών αναψυχής παρατηρείται στην Ευρώπη (Βόρεια Ευρώπη και Μεσόγειος), στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και στην Αυστραλία, ενώ κινήσεις σκαφών αναψυχής παρατηρούνται τόσο στη Νοτιοανατολική Ασία όσο και στη Λατινική Αμερική.
To FleetMon καταγράφει όμως μόνο τα σκάφη που διαθέτουν Σύστημα Αυτόματης Αναγνώρισης (Automatic Identification System – AIS), αφήνοντας εκτός καταγραφής δεκάδες χιλιάδες μικρά σκάφη αναψυχής τα οποία δεν είναι υποχρεωμένα από τη διεθνή νομοθεσία να φέρουν συσκευές AIS. Ενδεικτικά, μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής υπάρχουν εγγεγραμμένα σε νηολόγια 11,88 εκατ. σκάφη αναψυχής, ενώ ο παγκόσμιος στόλος υπολογίζεται σε περίπου 30 εκατ. σκάφη αναψυχής, με το 90% αυτών να είναι κάτω των 8 μέτρων μήκους.
Όμως τα δεδομένα του AIS παρέχουν πληροφόρηση κυρίως για τα σκάφη αναψυχής μεσαίου και μεγάλου μεγέθους, καθώς η εγκατάσταση του AIS είναι υποχρεωτική για κάθε σκάφος χωρητικότητας άνω των 300 Κόρων Ολικής Χωρητικότητας (Gross Tonnage – GT), αλλά και για τα επιβατικά σκάφη, αν και οποιοδήποτε σκάφος μπορεί να εξοπλιστεί με AIS, ακόμα και αν δεν απαιτείται από τους διεθνείς κανονισμούς.
Το ICOMIA συγκεντρώνει δεδομένα για τη σύνθεση του στόλου των σκαφών αναψυχής, με τα δεδομένα αυτά να αφορούν περιορισμένο αριθμό χωρών περιλαμβάνοντας όμως τις σημαντικότερες χώρες σε στόλο σκαφών αναψυχής. Στην κατηγορία των σκαφών αναψυχής έχουν συμπεριληφθεί ιστιοφόρα σκάφη, σκάφη με εσωλέμβια μηχανή και σκάφη με εξωλέμβια μηχανή. Την πρώτη θέση μεταξύ των επιλεγμένων χωρών καταλαμβάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, στις οποίες η διείσδυση της αγοράς των σκαφών αναψυχής είναι σημαντική καθώς το σκάφος έχει συνδεθεί με ποικίλες δραστηριότητες των Αμερικανών (διακοπές, σπορ, αλιεία κ.ά.).
Η παγκόσμια αγορά των σκαφών αναψυχής επηρεάστηκε αρνητικά από την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2009, η οποία οδήγησε σε μακροχρόνια ύφεση αρκετές οικονομίες του πλανήτη. Το 2014 αποτελεί το σημείο καμπής της αγοράς η οποία εισήλθε σε θετικό ρυθμό ανάπτυξης, εξέλιξη η οποία διατηρήθηκε καθ’ όλη την περίοδο 2014-2018, με τον Αθροιστικό Μέσο Ετήσιο Ρυθμό Μεγέθυνσης (CAGR) να διαμορφώνεται στο 10,45%. Περίπου εννέα στα δέκα (89%) σκάφη αναψυχής που ναυπηγούνται είναι μηχανοκίνητα και το υπόλοιπο 11% αφορά ιστιοφόρα σκάφη.
