Την κατάρτιση προϋπολογισμού και ειδικής διεύθυνσης σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ε.Ε.) για τον τουρισμό προτείνει μελέτη της επιτροπής Μεταφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με θέμα: «European tourism: recent developments and future challenges».

Σημειώνεται ότι ανάλογη πρόταση για τη δημιουργία χαρτοφυλακίου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τίτλο «Μεταφορές και Τουρισμός» έχουν καταθέσει με ανοικτή επιστολή προς τη νέα πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δεκάδες πανευρωπαϊκοί φορείς που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό.

Η μελέτη αναγνωρίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είχε δώσει τα προηγούμενα χρόνια το βάρος που θα έπρεπε στην τουριστική πολιτική, όπως έδωσε στην αγροτική με την κατάρτιση Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Ίσως αυτό να οφείλεται και στο γεγονός ότι στο παρελθόν η τουριστική βιομηχανία δεν ήταν τόσο ανεπτυγμένη. Όμως, όπως σημειώνεται στη μελέτη, τις δύο τελευταίες δεκαετίες, δηλαδή από τις αρχές του 2000 μέχρι σήμερα, ο όγκος των αφίξεων στην Ε.Ε. και η αξία των εισπράξεων διπλασιάστηκε, ενώ επίσης υπερδιπλασιάστηκε ο αριθμός των Ευρωπαίων που ταξίδεψαν σε άλλο προορισμό εκτός της χώρας τους. Η μελέτη υπογραμμίζει την ανάγκη ότι η προσέγγιση αυτή πρέπει να αλλάξει δεδομένης της μεγάλης συμβολής του τουρισμού στην ευρωπαϊκή οικονομία.

Τι δείχνουν τα στοιχεία

Σημειώνεται ότι ο παγκόσμιος τουρισμός επί εννέα συνεχή χρόνια κινείται ανοδικά, με τις διεθνείς αφίξεις να φτάνουν το 1,4 δισ. το 2018, επίτευγμα που σημειώθηκε δύο χρόνια νωρίτερα από τις προβλέψεις. Η ανάπτυξη των τουριστικών εσόδων κινείται με ρυθμούς υψηλότερους του παγκόσμιου ΑΕΠ και έφτασαν το 1,7 τρισ. δολάρια.

Τώρα ο τουρισμός αποτελεί το 7% των παγκόσμιων εξαγωγών και τον καθιστούν την τρίτη σε μέγεθος εξαγωγική βιομηχανία.

Η Ευρώπη είναι ο νούμερο ένα προορισμός διεθνών αφίξεων με 713 εκατ. αφίξεις το 2018, +6% σε σύγκριση με το 2017, και συγκεντρώνει πάνω από το μισό του συνόλου των παγκόσμιων αφίξεων.

Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι και το 2019 θα καταγραφεί μεν νέα αύξηση των αφίξεων, με μετριότερους ωστόσο ρυθμούς σε σύγκριση με το 2018.

Ο τουρισμός δημιουργεί πλεόνασμα για την οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς οι διεθνείς τουριστικές εισπράξεις υπερβαίνουν τις δαπάνες των κατοίκων της Ε.Ε. για διεθνή τουρισμό κατά 27 δισεκατομμύρια (στοιχεία 2016). Η τουριστική βιομηχανία αντιπροσωπεύει περίπου το 6% του συνόλου των εσόδων της Ε.Ε. από εξαγωγές, καθιστώντας την τέταρτη μεγαλύτερη εξαγωγική βιομηχανία.

Επιπλέον η Ε.Ε. εκτός από τον πρώτο προορισμό αποτελεί και τη μεγαλύτερη «φυλή» ταξιδιωτών, καθώς οι Ευρωπαίοι αποτελούν το 48% όλων των τουριστών.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι το 80% των αφίξεων στην Ευρώπη είναι από την ίδια την ήπειρο, γεγονός που σημαίνει ότι περίπου 530 εκατ. Ευρωπαίοι ταξίδεψαν σε μια άλλη ευρωπαϊκή χώρα το 2018.

Πάντως, η τουριστική ανάπτυξη στην Ε.Ε. δεν είναι ομοιόμορφη και το θέμα αυτό μαζί με την εποχικότητα είναι ένα σημείο προβληματισμού, σύμφωνα με τη μελέτη. Τη μεγαλύτερη δυναμική ανάπτυξης καταγράφει η περιοχή της Νοτίου Ευρώπης και της Μεσογείου με 8% άνοδο στις αφίξεις και 7% στις εισπράξεις, το 2018, και ακολουθεί η Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη με 5% και 9% αντιστοίχως. Η Δυτική Ευρώπη γνώρισε ανάπτυξη 4% στις αφίξεις και 3% στις εισπράξεις.

Όπως προαναφέρθηκε, ενώ οι αφίξεις του τουρισμού αναμένεται να αυξηθούν το 2019 με χαμηλότερο ρυθμό, από το 2018 δηλαδή περί το 3,6%, ενώ την περίοδο 2019 – 2022 ο ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται να επιβραδυνθεί στα επίπεδα 2%-4%!

Υπερτουρισμός

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στον υπερτουρισμό και την άναρχη τουριστική ανάπτυξη (π.χ. Airbnb), η οποία αποτελεί μία ακόμη πρόκληση για τον κλάδο, καθώς θα πρέπει να αναπτυχθούν στρατηγικές για τους τουρίστες περισσότερο περιβαλλοντικά βιώσιμες και σεβαστές από τους ίδιους και την υπόλοιπη κοινωνία.

Χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της Βαρκελώνης, η μελέτη σημειώνει ότι για να υπάρξει σωστή διαχείριση του προβλήματος αυτού θα πρέπει να «μετακινηθούμε» σε μια νέα στρατηγική, από την DMO (Destination Marketing Organization) στην DMMO (Destination Management and Marketing Organization).

Επίσης η Ε.Ε. πρέπει να επικεντρωθεί στην ενίσχυση της «ευρωπαϊκής μάρκας», μία πολιτική που θα πρέπει να συντονιστεί με τις εθνικές, τις περιφερειακές και τους τοπικούς φορείς διαχείρισης προορισμών (Destination management organisations DMO), προκειμένου να ενθαρρυνθεί μια πολιτική «προσέλκυσης και διασποράς», με στόχο εκτός των άλλων να «ελαφρώσουν» προορισμοί που πάσχουν από overtourism και να διοχετευθούν τουρίστες προς εκείνες τις περιοχές που παρουσιάζουν μικρότερη τουριστική ζήτηση.

Κλιματική αλλαγή

Μια ακόμη πρόκληση του ευρωπαϊκού τουρισμού είναι η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις στον παράκτιο τουρισμό.

Όπως εκτιμάται οι μισοί τουρίστες παγκοσμίως επισκέπτονται μια παράκτια περιοχή. Το 51% των ξενοδοχειακών κλινών στην Ε.Ε. συγκεντρώνεται στις παράκτιες περιοχές και ο τουρισμός είναι κατά πολύ ο μεγαλύτερος εργοδότης κατά μήκος των ακτών του. Ωστόσο, οι παράκτιοι δήμοι αντιπροσωπεύουν μόνο το 15% της ευρωπαϊκής έκτασης και το 21% του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο παράκτιος τουρισμός, σημειώνει η μελέτη, υπήρξε για ένα διάστημα ένα από τα ταχύτερα αναπτυσσόμενα στοιχεία της παγκόσμιας τουριστικής βιομηχανίας.

Ωστόσο, ο παράκτιος τουρισμός μπορεί να γίνει θύμα της δικής του επιτυχίας, καθώς συμβάλλει στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, τροφοδοτώντας έτσι την αλλαγή του κλίματος, η οποία απειλεί τώρα τους προορισμούς του παράκτιου τουρισμού ανά τον κόσμο, σημειώνει η μελέτη και συστήνει μεταξύ άλλων ότι οι τουριστικές πολιτικές ανάπτυξης θα πρέπει να αναγνωρίσουν την αλλαγή του κλίματος, κάτι που συχνά αγνοείται.

Τα αναπτυξιακά τουριστικά σχέδια θα πρέπει να ακολουθούν μια διαδικασία δύο σταδίων, ήτοι να αξιολογήσουν την ευπάθεια, και δεύτερο να βελτιώσουν την ανθεκτικότητα. Οι υπεύθυνοι ανάπτυξης / διαχειριστές προορισμών, σημειώνεται, πρέπει να εξετάσουν τις τρεις μορφές ανθεκτικότητας: μηχανικές, οικολογικές και εξελικτικές και πώς θα πρέπει να ενσωματωθούν σε προορισμούς.

Νέες τεχνολογίες

Η μελέτη της επιτροπής Μεταφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προχωρεί σε ορισμένες συστάσεις πολιτικής σε επιμέρους τομείς όπως οι νέες «έξυπνες τεχνολογίες» που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να καθοδηγούν τους τουρίστες γύρω από έναν προορισμό.

Η εμφάνιση νέων τεχνολογιών, σημειώνει, παρέχει μια σημαντική ευκαιρία εξυπηρέτησης των τουριστών με τρόπους που δεν ήταν δυνατό να γίνουν πριν. Η Ε.Ε. θα πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην προώθηση της ανάπτυξης και της χρήσης αυτών των τεχνολογιών. Ως πρώτο βήμα προκρίνεται η μεγαλύτερη έμφαση στην παροχή των δεξιοτήτων, τόσο στο υφιστάμενο όσο και στο μελλοντικό εργατικό δυναμικό που θα απασχοληθεί τον τουριστικό τομέα, έτσι ώστε ο τουρισμός να μπορέσει να επωφεληθεί πλήρως από τις ευκαιρίες που προσφέρει η τεχνολογία.

Εκπαίδευση ανθρώπινου δυναμικού

Η μελέτη της επιτροπής Μεταφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού και στο πρόγραμμα «Next Tourism Generation Alliance (NTG)», ένα τετραετές ευρωπαϊκό πρόγραμμα με στόχο τη βελτίωση του επιπέδου τουριστικής εκπαίδευσης, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το χάσμα δεξιοτήτων που αναδύεται στον ευρωπαϊκό τουρισμό. Πρόκειται για μια άμεση συνεργασία μεταξύ της εκπαίδευσης και της τουριστικής βιομηχανίας και στόχος είναι να παρέχονται στους επαγγελματίες του τουρισμού καλύτερες προοπτικές εργασίας και επαγγελματικής σταδιοδρομίας. Στα συμπεράσματα της μελέτης τονίζεται ότι, δεδομένης της σημασίας του τουρισμού για την οικονομία της Ε.Ε. και των πιθανών κοινωνικών και περιβαλλοντικών ωφελειών και δαπανών, ο τουρισμός πρέπει να έχει πολύ μεγαλύτερη και πιο αυτόνομη θέση στο πλαίσιο της δομής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτό σημαίνει αφενός ένα συγκεκριμένο προϋπολογισμό για τον τουρισμό και αφετέρου μια ειδική και κατάλληλα χρηματοδοτούμενη μονάδα, η οποία βραχυπρόθεσμα μπορεί να ενταχθεί στο πλαίσιο της ΓΔ Εσωτερικής Αγοράς, Βιομηχανίας, Επιχειρηματικότητας και Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΓΔ GROW), αλλά μακροπρόθεσμα θα πρέπει να υπάρξει ως αυτόνομη μονάδα που θα μπορούσε να συντονίσει καλύτερα τις ανάγκες της τουριστικής βιομηχανίας σε όλη την Ένωση.

Σε πρόσφατο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την υπόθεση Thomas Cook, μετά και από πρόταση της πρώην υπουργού Τουρισμού Έλενας Κουντουρά, υιοθετήθηκε η ιδέα της θέσπιση ειδικής γραμμής προϋπολογισμού για τον τουρισμό στο επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027 και η μετονομασία του χαρτοφυλακίου μεταφορών της Κομισιόν σε χαρτοφυλάκιο «Μεταφορές και Τουρισμός».