Ο Silver Tourism αποτελεί μια αναδυόμενη δυναμική μορφή τουρισμού με τεράστιες προοπτικές ανάπτυξης. Για λόγους προσέγγισης, ανάλυσης και χάραξης πολιτικής οι επισκέπτες αυτής της μορφής τουρισμού ταξινομούνται σε διάφορες κατηγορίες. Με κριτήριο την ηλικία τους υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις. Σύμφωνα με την Μυρτώ – Μαρία Ράγγα ταξινομούνται σε τρεις κατηγορίες.
Στην κατηγορία Silver εντάσσονται τα άτομα ηλικίας 50 – 64 ετών, στην κατηγορία Senior τα άτομα ηλικίας 65 – 80 ετών και στην κατηγορία Older τα άτομα ηλικίας άνω των 80 ετών. Ενώ με κριτήριο το χρόνο διαμονής, χωρίζονται σε αυτούς που αφιερώνουν λίγες ημέρες στον προορισμό και σε αυτούς με μακροχρόνια διαμονή/παραχείμαση (snowbird tourism), που νοικιάζουν ή και αγοράζουν ενίοτε κατοικία σε αυτόν. Στην τελευταία κατηγορία εντάσσονται κυρίως συνταξιούχοι από πλούσιες βόρειες χώρες που απολαμβάνουν το χειμώνα στα νοτιότερα και θερμότερα κλίματα.
Η σημασία και η δυναμική της ειδικής αυτής μορφής Τουρισμού καταδεικνύεται από πλήθος στοιχείων, μελετών και ερευνών. Εκτιμάται πως ο αριθμός των ατόμων ηλικίας άνω των 60 ετών, που σήμερα ανέρχεται στο ένα περίπου δις παγκοσμίως, θα διπλασιαστεί μέχρι το 2050. Εστιάζοντας στην Ευρώπη, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την Silver Economy.
Σύμφωνα με αυτά, μέχρι το 2060 ένας στους τρεις ευρωπαίους πολίτες θα είναι άνω των 65 ετών. Το 2025 η Silver Economy αναμένεται να συνεισφέρει περισσότερα από 5,7 τρισεκατομμύρια ευρώ στην οικονομία της Ευρώπης. Η ενεργή γήρανση με καλό επίπεδο υγείας μας επιτρέπει να ταξιδεύουμε, να εργαζόμαστε για περισσότερα χρόνια, να μαθαίνουμε νέα πράγματα και να προετοιμάζουμε τα σπίτια μας για αυτόνομη διαβίωση. Εξ ου και πολλές χώρες επιδοτούν τη συμμετοχή των ηλικιωμένων σε προγράμματα προαγωγής της υγείας τους.
Όπως είναι αναμενόμενο, οι ασημένιοι τουρίστες καθίστανται στόχος των τουριστικών αρχών πολλών χωρών όπως και της χώρας μας. Στην κατεύθυνση χάραξης πολιτικής προσέλκυσής τους, σημαντικές παράμετροι αποτελούν τα χαρακτηριστικά του δυναμικού αυτού target group καθώς επίσης και τα κριτήρια με τα οποία επιλέγει έναν προορισμό. Οι μεγάλες ηλικιακές διαφορές μεταξύ των ομάδων και τα διαφορετικά ενδιαφέροντα των ατόμων που τις αποτελούν δυσχεραίνουν σημαντικά τη δυνατότητα ομογενοποίησης των χαρακτηριστικών τους. Παρόλα αυτά σχετικές έρευνες εντοπίζουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά.
Σύμφωνα με την Αθανασία Παππά, πρόεδρο της ΕΛ.Ε.ΑΝ.Α., οι τουρίστες τρίτης ηλικίας είναι ένα ειδικό κοινό της τουριστικής βιομηχανίας καθότι έχουν περισσότερες απαιτήσεις και εμπειρίες. Ξοδεύουν περισσότερα χρήματα, διαμένουν περισσότερες ημέρες σε προορισμούς, απαιτούν υπηρεσίες καλής ποιότητας, λόγω εμπειρίας από προηγούμενες ταξιδιωτικές εμπειρίες, και έχουν σαφέστερη αντίληψη του τι σημαίνει ποιότητα.
Σε έρευνα του GeoJournal of Tourism and Geosites, στην πλειοψηφία τους είναι γυναίκες και προτεραιότητά τους η ασφάλεια, είναι πρόθυμοι να επεκτείνουν το χρόνο διαμονής τους, προτιμούν τις προσωπικές και εξειδικευμένες υπηρεσίες από ένα πρακτορείο ταξιδιών παρά την αναζήτηση πληροφοριών από το διαδίκτυο. Όπως γίνεται γνωστό από την ίδια έρευνα, οι περισσότεροι τουρίστες αυτής της κατηγορίας προτιμούν τα πολυτελή ταξίδια, τις κρουαζιέρες, τα ταξίδια που συνδυάζουν υπηρεσίες περιποίησης, ενώ πρώτοι σε προτιμήσεις είναι οι προορισμοί που σχετίζονται με την βελτίωση της υγείας, όπως οι περιοχές που διαθέτουν ιαματικές πηγές.
Άλλες έρευνες καταδεικνύουν πως άνθρωποι με προβλήματα υγείας αναζητούν θεραπείες σε άλλες χώρες, ή επιλέγουν να συνδυάσουν τη θεραπεία τους με διακοπές σε δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς. Το Global Wellness Institute εκτιμά ότι περίπου το 7% όλων των εγχώριων και διεθνών ταξιδιών είναι ταξίδια ιαματικού τουρισμού και τουρισμού υγείας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του, το 2013 η Ταϊλάνδη προσέλκυσε 1,2 εκατομμύρια ασθενείς ενώ η Τουρκία, με 42 διεθνώς πιστοποιημένα νοσοκομεία ιατρικού τουρισμού, το 2015 ξεπέρασε τους 600.000 ασθενείς-επισκέπτες.
Το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής και ομάδα ερευνητών, με συντονιστή τον καθηγητή Γιάννη Τούντα, πραγματοποίησαν για λογαριασμό της διαΝΕΟσις μια ολοκληρωμένη έρευνα, τα αποτελέσματα της οποίας παρουσιάστηκαν το 2019 στο Economic Forum των Δελφών. Σύμφωνα με τον καθηγητή, το 7,3% των ενηλίκων στη Βόρεια Ευρώπη δηλώνει ότι θα ήθελε μετά τη σύνταξή του να μείνει σε μια χώρα της Νότιας Ευρώπης με αυτό να μεταφράζεται σε ζήτηση για 2,7 εκατ. παραθεριστικές κατοικίες τα επόμενα 30 χρόνια.
Δυστυχώς όμως, σύμφωνα με τον ίδιο, στη χώρα μας, υπάρχει μια σειρά από αντικίνητρα, από τη φορολογία μέχρι και τις υποδομές, την ασφάλεια και τις παρεχόμενες ιατρικές ή υγειονομικές υπηρεσίες. Ανέφερε επίσης ότι το 2010 στην Ευρώπη οι τουρίστες τρίτης ηλικίας αντιπροσώπευαν το 15% επί του συνόλου των τουριστών και πως σύμφωνα με εκτιμήσεις, το ποσοστό αυτό αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί το 2030. Ωστόσο, λιγότερο από το 20% των ξενοδοχείων στην Ελλάδα έχει ειδικές υπηρεσίες για τουρίστες τρίτης ηλικίας, ενώ οι tour operators δεν έχουν διαμορφώσει ακόμη ειδικά προγράμματα για τη συγκεκριμένη ομάδα.
Επισήμανε επίσης, πως σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης παρουσιάζει και ο τουρισμός υγείας που συνδέεται με την τρίτη ηλικία, ένα κομμάτι αγοράς στο οποίο επίσης η Ελλάδα βρίσκεται πίσω. Όπως αναφέρθηκε στο Forum, η Ελλάδα θα μπορούσε να προσελκύσει 100.000 τουρίστες υγείας ενώ επισημάνθηκε πως στη χώρα μας οι ιαματικές πηγές παραμένουν ανεκμετάλλευτες, όπως και ο τομέας των κέντρων ευεξίας.
Καταδεικνύοντας τη θετική επίπτωση στην εθνική οικονομία και στην απασχόληση η ερευνητική ομάδα επισήμανε επίσης πως εάν η χώρα μας προέβαινε στις απαιτούμενες ενέργειες ο τουρισμός τρίτης ηλικίας, η πώληση κατοικιών, η διαμονή μακράς διάρκειας ξένων τρίτης ηλικίας, ο ιατρικός τουρισμός κι ο ιαματικός τουρισμός θα μπορούσαν, συνολικά, να προσθέσουν στο ΑΕΠ της χώρας 13,6 δισεκατομμύρια ευρώ, καθώς και 173.000 νέες θέσεις εργασίας σε διάστημα πέντε ετών. Ενώ ταυτόχρονα, ο τουρισμός ευεξίας, που απευθύνεται και σε νεότερους τουρίστες, θα μπορούσε να αποφέρει περίπου άλλα τόσα, δηλαδή 13,5 δισεκατομμύρια ευρώ και 171.000 θέσεις εργασίας μέσα στο ίδιο διάστημα.
Κατά καιρούς έχει προταθεί πλήθος μέτρων που πρέπει να ληφθούν στην κατεύθυνση ανάπτυξης του ασημένιου τουρισμού στη χώρα μας.
Μεταξύ αυτών, στο πλαίσιο μιας ενδεικτικής αναφοράς, συμπεριλαμβάνονται: α) ο καθορισμός οράματος και η χάραξη στρατηγικής, σε επίπεδο εθνικό, Περιφερειών και Δήμων, για τη δημιουργία των προϋποθέσεων ανάπτυξης του ασημένιου τουρισμού και την προσέλκυση σημαντικής μερίδας από την αντίστοιχη ομάδα επισκεπτών, β) η δημιουργία κατάλληλου θεσμικού πλαισίου για την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού και η πιστοποίηση σύμφωνα με διεθνή πρότυπα των αντίστοιχων μονάδων, γ) η ανάπτυξη του ιαματικού τουρισμού και του τουρισμού ευεξίας,
δ) η βελτίωση των υποδομών έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του target group, ε) η βελτίωση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών υγείας και των σχετικών υποδομών και στ) η διευκόλυνση των διαδικασιών έγκρισης βίζας και η ανάπτυξη πλέγματος φορολογικών κινήτρων για τα άτομα της τρίτης ηλικίας που επιλέγουν τη μακροχρόνια διαμονή/παραχείμαση.
Επισημαίνεται, πως σε εθνικό επίπεδο η αντιμετώπιση, λόγω του πολυδιάστατου χαρακτήρα του εγχειρήματος πρέπει να είναι διυπουργική με το ρόλο όμως του Υπουργείου Τουρισμού και του Ε.Ο.Τ. να καθίσταται καθοριστικός.
Όπως γίνεται φανερό από την ενδεικτική παράθεση στοιχείων που αναφέρθηκαν παραπάνω προκύπτει μια εξαιρετική ευκαιρία για τη χώρα μας με πολλαπλά οφέλη και σε πολλά επίπεδα. Η ανάπτυξη του silver tourism, μεταξύ άλλων, επιμηκύνει την τουριστική περίοδο, αυξάνει την εισροή χρήματος από την αλλοδαπή και έχει θετική επίπτωση στον τουριστικό κλάδο και στον κλάδο της οικοδομής. Αρκεί να συνειδητοποιηθεί αυτή η ευκαιρία και οι εμπλεκόμενοι φορείς να πράξουν τα δέοντα.
Φυσικά, μια κρίσιμη παράμετρος που μπορεί να ανατρέψει τη ραγδαία ανάπτυξη της ειδικής αυτής μορφής τουρισμού, όπως περιγράφηκε παραπάνω, που δύναται να απειλήσει την επιτυχία του εγχειρήματος και που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη στην ακολουθητέα στρατηγική είναι η πανδημία που συνεχίζει, αν και σε μικρότερο βαθμό, να ταλανίζει τον πλανήτη μας αλλά και οι επερχόμενες πανδημίες για τις οποίες προειδοποιούν οι επιστήμονες.
