Πέτρος Τσαντίλας – Κρίσιμη η κατάσταση σε όλα τα Χιονοδρομικά Κέντρα

Συνέντευξη στην ηλεκτρονική εφημερίδα “itn Ελληνικός Τουρισμός” που κυκλοφόρησε 9 Δεκεμβρίου 2021, έδωσε ο Πέτρος Τσαντίλας, Πρόεδρος Ελληνικού Συλλόγου Τουριστικής Χιονοδρομίας (Snowclub).

Τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν και αντιμετώπιζαν τα χιονοδρομικά και προ πανδημίας παρουσιάζει αναλυτικά ο πρόεδρος του Snowclub κύριος Πέτρος Τσαντίλας, σημειώνοντας ωστόσο ότι με τις κατάλληλες κινήσεις ο Χιονοδρομικός Τουρισμός μπορεί να αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό στην Ελλάδα. Αναλυτικά η συνέντευξη έχει ως εξής:

Κύριε Τσαντίλα είναι χαρά μας που σας φιλοξενούμε στην «itn Ελληνικός Τουρισμός». Δύσκολη χρονιά πέρυσι, οι φίλοι της χιονοδρομίας δεν μπόρεσαν να απολαύσουν το αγαπημένο τους χόμπι. Φέτος ποια είναι τα μηνύματα που λαμβάνετε; Υπάρχει σιγουριά για το αν θα λειτουργήσουν τα χιονοδρομικά κέντρα;

Όπως γνωρίζετε, ο Ελληνικός Σύλλογος Τουριστικής Χιονοδρομίας, ευρύτερα γνωστός ως Snowclub, με μέλη του τουρίστες χιονοδρόμους σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο, αποτελεί έναν μεγάλο μη κερδοσκοπικό σύλλογο, ο οποίος επικοινωνεί συχνά, συζητάει και ανταλλάσσει απόψεις με όλους τους φορείς, ιδίως με τα ίδια τα Χιονοδρομικά Κέντρα της χώρας μας. Ακόμα και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τον περσινό υγειονομικά δύσκολο χειμώνα, η επικοινωνία και ο διάλογος δεν διακόπηκε.

Αντιθέτως, είχαμε την ευκαιρία να οργανώσουμε διαδικτυακές συνδιασκέψεις με αρκετά ΧΚ, ορισμένες μάλιστα έλαβαν τη μορφή διαδικτυακής ημερίδας με δημόσια προβολή (ΧΚ Καλαβρύτων και Πισοδερίου). Η λαχτάρα των Ελλήνων χιονοδρόμων να ξαναβρεθούμε στα αγαπημένα μας βουνά είναι μεγάλη! Η λειτουργία των ΧΚ στη χώρα μας μοιάζει φέτος πολύ πιθανή, αλλά πάντοτε τελεί υπό την αίρεση και την αμφιβολία εξέλιξης της πανδημίας του Covid-19. Άλλωστε, η διεθνής εμπειρία μας δείχνει το δρόμο της χιονοδρομίας με ορισμένους περιορισμούς και ελέγχους προϋποθέσεων εμβολιασμού ή νόσησης.

Πέρυσι οργανώσατε ψηφιακές ημερίδες με επαγγελματίες του χιονοδρομικού τουρισμού για να συζητήσετε αυτά τα θέματα. Υπήρξε ανταπόκριση από την πλευρά τους στις σκέψεις και τους προβληματισμούς που καταθέσατε σαν snow club;

Όπως μπορείτε εύκολα να διαπιστώσετε, εδώ και χρόνια, στον διαδικτυακό μας χώρο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του Snowclub, υπάρχει διαρκής και ενδιαφέρουσα συζήτηση για όλα τα ελληνικά Χ.Κ (και για πολλά σχετικά θέματα), όπου αναδεικνύονται όλες οι απόψεις για την πληρέστερη δυνατή ενημέρωση των Eλλήνων χιονοδρόμων και φυσικά αναδεικνύονται όλα τα δελτία τύπου  και νέα του κάθε Χ.Κ.

Έχει γίνει σημαντική και ανιδιοτελής προσπάθεια για την πολύπλευρη ενημέρωση του Έλληνα χιονοδρόμου, για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ελληνικά χιονοδρομικά όπως το οξύ πρόβλημα βιωσιμότητας κυρίως λόγω μικρής σεζόν και μεγάλης ανισορροπίας προσέλευσης μεταξύ Σαββατοκύριακου και μεσοβδόμαδων, η πρόσβαση σε αυτά, η έλλειψη χιονοδρομικής παιδείας στον Έλληνα ορεινό τουρίστα κ.λπ.

Με αποκορύφωμα την τελευταία προ Covid-19 σημαντική Ημερίδα του Συλλόγου μας, με τη συμμετοχή σπουδαίων προσωπικοτήτων και επαγγελματιών του χώρου του χειμερινού τουρισμού, είναι ορατή μια βελτίωση του επιπέδου του δημόσιου διαλόγου περί των ελληνικών Χ.Κ., στο μοναδικό μη κερδοσκοπικό  forum σχετικά με την Ελληνική Τουριστική Χιονοδρομία.

Αξιοσημείωτο είναι, ότι δεν υπάρχει καμία δημόσια υπηρεσία που να «παρατηρεί», να καταγράφει στοιχεία της λειτουργίας των Χ.Κ. σε πανελλήνιο επίπεδο ως ένα είδος «παρατηρητήριο ελληνικών ΧΚ», να εκπαιδεύει-προστατεύει-καθοδηγεί τον ορεινό τουρίστα και να προωθεί τον Ελληνικό Χιονοδρομικό Τουρισμό, ως μια ενδιαφέρουσα συνιστώσα του Ελληνικού Τουρισμού, με πολλές όμως αναξιοποίητες δυνατότητες.

Για την πληρέστερη και αντικειμενικότερη δυνατή ενημέρωση του Έλληνα χιονοδρόμου ή γενικότερα του ορεινού επισκέπτη, θεωρούμε ότι είναι ζωτικής σημασίας η συμμετοχή σε αυτό το διάλογο όλων των χιονοδρόμων, όλων των επαγγελματιών της χιονοδρομίας και του χειμερινού τουρισμού ευρύτερα –όπως έγινε και με τις διαδικτυακές «Κυριακές διαλόγου με τα ΧΚ» πέρυσι- προκειμένου να ακουστούν με αμεσότητα, εγκυρότητα και επιχειρήματα οι απόψεις όλων για τα προβλήματα των Χ.Κ. Παράλληλα όμως, δεν μείναμε στην άσκηση κριτικής, αλλά δώσαμε το βήμα του Snowclub για να προβληθούν οι ενέργειες στις οποίες έχουν προβεί για την αντιμετώπιση τους, αλλά και τα θετικά στοιχεία, ο προγραμματισμός και οι δράσεις βελτίωσης των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή λειτουργούν 20 και πλέον χιονοδρομικά κέντρα. Ποιες είναι οι ελλείψεις και τα προβλήματα που διαπιστώνετε εσείς και τα μέλη του Συλλόγου σαν επισκέπτες και χιονοδρόμοι; Τι θα θέλατε να αλλάξει;

Όλα τα Χιονοδρομικά Κέντρα της χώρας -ιδιωτικής ή δημόσιας ιδιοκτησίας- είναι σε κρίσιμη και προβληματική κατάσταση, ανεξάρτητα από την κατάσταση πανδημίας. Και πριν τον Covid-19 είχαμε:

• Ζημιές στους ισολογισμούς. Από πέρυσι όμως το οικονομικό πρόβλημα δεν είναι απλά έντονο, είναι απόλυτο!

Θα πρέπει να τονίσω ιδιαίτερα -και με την ιδιότητα και την ευαισθησία του Εργατολόγου- το ζήτημα και των εργαζομένων στα ΧΚ, οι οποίοι μάλιστα πέρυσι δεν ενισχύθηκαν ικανοποιητικά με επιδόματα που άλλοι εργαζόμενοι έλαβαν από το Κράτος. Καθώς οι περισσότερες επιχειρήσεις είναι εξ ορισμού εποχικές επιχειρήσεις, οι προσλήψεις κάθε χρόνο γίνονται στις αρχές Δεκεμβρίου (ανάλογα και με την έναρξη λειτουργίας των χιονοδρομικών). Όταν, λοιπόν, ανακοινώθηκε το νέο lockdown στις αρχές Νοεμβρίου 2020 και έκλεισαν με κρατική εντολή, τα ΧΚ δεν απασχολούσαν τυπικά κανέναν από τους υπαλλήλους τους, με συνέπεια οι άνθρωποι αυτοί να μη μπορούν να ενταχθούν σε διαδικασία αναστολής και να λάβουν επίδομα. Συνεπώς, αν προκύψει ζήτημα αναστολής λειτουργίας των χιονοδρομικών, οι «εργαζόμενοι» δεν θα λάβουν καθόλου υποστήριξη καθ’ όλο τον χειμώνα αντιμετωπίζοντας πρόβλημα επιβίωσης σε πολλές περιπτώσεις.

• Τα ΧΚ αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τις λειτουργικές και επενδυτικές τους ανάγκες βασιζόμενοι στα έσοδά τους από τα εισιτήρια και τις εγκαταστάσεις κυλικείων η εστιατορίων και άλλων λειτουργιών. Τα περιθώρια για αύξηση των τιμών των εισιτηρίων είναι μηδαμινά, διότι ήδη ευρίσκονται στα επίπεδα τιμών χιονοδρομικών κέντρων του εξωτερικού τα οποία συγκριτικά παρέχουν πολύ υψηλότερο χιονοδρομικό προϊόν, ενώ θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το συνολικό οικονομικό περιβάλλον στη χώρα μας μετά από οικονομική και υγειονομική κρίση!
• Προβλήματα Ασφάλειας- Ελλείψεις εξειδικευμένου προσωπικού, μέσων και ελλιπής εκπαίδευση εργαζομένων. Σε αντίθεση με τα χιονοδρομικά κέντρα των Ευρωπαϊκών χωρών δεν γίνεται οργανωμένη καταγραφή ατυχημάτων, αξιολόγηση αποτελεσμάτων και σχεδιασμός αντιμέτρων. Η χρήση κράνους δεν είναι εκτεταμένη και παρατηρούμε συνεχώς “μη συνεπείς” χιονοδρόμους να κινούνται επικίνδυνα χωρίς να γίνεται καμία σύσταση από τα χιονοδρομικά, χωρίς να γίνεται καμία προσπάθεια ενημέρωσης για τον ορθό τρόπο κίνησης στις πίστες και εκτός αυτών. Η έλλειψη χιονοδρομικής παιδείας είναι εμφανέστατη και ο Σύλλογος μας προτείνει την άμεση προώθηση καμπάνιας τήρησης κανόνων ασφαλείας. (Αυτοκόλλητα, πινακίδες κλπ). Τα μέλη του Snowclub προσφέρονται να συνδράμουν σε όλα τα ΧΚ της χώρας!

Η απασχόληση στα Χ.Κ. είναι εποχιακή και τα οικονομικά μέσα πενιχρά, με αποτέλεσμα να υπάρχει σοβαρή έλλειψη εκπαιδευμένου προσωπικού. Παρουσιάζονται ελλείψεις στην υλικοτεχνική υποδομή που συνδέεται με τη μη σωστή, πολλές φορές, διάστρωση πιστών, στη σήμανση και στην οριοθέτηση τους, με συνέπεια την πρόκληση συχνών ατυχημάτων.

• Η απουσία εκπαίδευσης τόσο του συνολικού “χιονοδρομικού” προσωπικού σε θέματα ασφάλειας, διαχείρισης έκτακτων γεγονότων, πρώτων βοηθειών, περιβαλλοντικής προστασίας κλπ όσο και του προσωπικού των άλλων τομέων που έρχονται σε επαφή με τον πελάτη, (ταμεία, ενοικίαση εξοπλισμού, εστιατόρια) επιτείνει την εικόνα του κακού προϊόντος. Απαρχαιωμένες εγκαταστάσεις: Τα περισσότερα Χ.Κ. δημιουργήθηκαν την δεκαετία του 80 και παλαιότερα. Πολλά από αυτά χρησιμοποίησαν μεταχειρισμένο και πεπαλαιωμένο εξοπλισμό (αναβατήρες), έτσι οι σημερινές εγκαταστάσεις είναι απαρχαιωμένες, με ότι αυτό συνεπάγεται στην αποδοτικότητα της λειτουργίας και την ασφάλεια.
• Η συντήρηση των εγκαταστάσεων των Χιονοδρομικών Κέντρων γίνεται, και με τη σημαντική προσπάθεια που καταβάλλουν οι εργαζόμενοι σε αυτά.
• Ανυπαρξία σημαντικών επενδύσεων κατά κύριο για την ανακαίνιση ή και επέκταση των υφισταμένων εγκαταστάσεων. Ανυπαρξία σημαντικών επενδύσεων πέραν εξαιρέσεων- ΕΣΠΑ.

Όπως τόνισα, δεν υπάρχουν περιθώρια από τα έσοδα των Χ.Κ. για νέες επενδύσεις. Με το υπάρχον νομικό και ιδιοκτησιακό πλαίσιο δημιουργούνται ισχυρά αντικίνητρα σοβαρών επενδύσεων στο χώρο.

Κανένας ιδιώτης δεν θα εκθέσει σε κίνδυνο κεφάλαια για νέες επενδύσεις, ενώ ο ευρύτερος δημόσιος τομέας αδυνατεί πλέον, στις περισσότερες των περιπτώσεων, να προχωρήσει σε σημαντικές επενδύσεις.

Παρόλα αυτά σήμερα π.χ. με την αναβάθμιση του ΧΚ Παρνασσού καθώς και την ύπαρξη κονδυλίων από το ΕΣΠΑ, ίσως είναι η χρυσή ευκαιρία με τις σωστές κινήσεις να εξασφαλιστούν πόροι και μηχανήματα που θα αναβαθμίσουν το τουριστικό προϊόν και τις χιονοδρομικές υπηρεσίες που θα επιτρέψουν την λειτουργία των χιονοδρομικών για τα επόμενα 20 χρόνια. Το ΧΚ Καλαβρύτων επιδεικνύει επίσης έναν ιδιαίτερα φιλόδοξο σχεδιασμό για το άμεσο μέλλον!

• Ελλιπές προϊόν, το οποίο οδηγεί σε κακή χιονοδρομική εμπειρία για τους πελάτες.
• Υπερκορεσμός τα Σαββατοκύριακα και υπολειτουργία τις καθημερινές.

Επιτυχίες του διεθνούς ανταγωνισμού – διαρκώς αυξανόμενη προσέλευση ελληνικής χιονοδρομικής πελατείας, τόσο σε παραδοσιακά (Ελβετικά, Γαλλικά, Ιταλικά, και Αυστριακά) όσο και γειτονικά (Βουλγαρικά, Σκοπιανά κά) ΧΚ.

Σαν σύλλογος οργανώνετε εκδρομές και σε χιονοδρομικούς προορισμούς του εξωτερικού. Πόσο μεγάλες είναι οι διαφορές; Μπορούμε να κλείσουμε την «ψαλίδα» και πώς;

Ο σύλλογος μας δραστηριοποιείται εδώ και 20 περίπου χρόνια στην Ελλάδα και προσπαθεί με όποιες δυνάμεις έχει να βοηθήσει στην βελτίωση του χιονοδρομικού προϊόντος της χώρας μας. Δίνει βήμα σε όλους τους χιονοδρόμους να διατυπώνουν την γνώμη τους, ανεξάρτητα από το αν είναι μέλη του, ανεξάρτητα από το αν η κάθε άποψη που διατυπώνεται είναι σύμφωνη με τις θέσεις του συλλόγου και αυτό είναι το νόημα, να μπορούν να ακουστούν οι πάντες. Από τις τάξεις του συλλόγου, είτε ως οικονομικά τακτοποιημένα μέλη, είτε ως μέλη του Forum έχουν περάσει κάποιες χιλιάδες χιονοδρόμων (πάνω από 6.000 εγγεγραμμένοι στο Snowclub Forum), ενώ είναι γνωστό ότι το περιεχόμενο του Forum διαβάζεται έστω περιστασιακά από ακόμα μεγαλύτερο αριθμό αναγνωστών.

Όλοι αυτοί έχουν συμβάλλει στην διαμόρφωση των θέσεων που διατυπώνονται κατά καιρούς και συμμερίζονται την αγωνία που διατυπώνουμε για την εξέλιξη της χιονοδρομίας στην Ελλάδα. Στον σύλλογο μας συμμετέχουν ερασιτέχνες χιονοδρόμοι, αλλά έχουμε και μέλη μας με ειδική επιστημονική κατάρτιση, και οι οποίοι μας βοηθούν να διατυπώνουμε τεκμηριωμένες θέσεις και προτάσεις.

Ο Ελληνικός Σύλλογος Τουριστικής Χιονοδρομίας αγκαλιάζει όλους τους Έλληνες χιονοδρόμους, αν και έχουμε μέλη μας σε αρκετές χώρες εκτός Ελλάδος, αγκαλιάζει όλα τα ΧΚ της χώρας, τα παρακολουθεί μέσω των «ανταποκριτών» μας σε κάθε ΧΚ, επισημαίνει προβλήματα με αυστηρό τρόπο, είμαστε «φωνακλάδες» αλλά είμαστε δίκαιοι και ανεξάρτητοι! Γι’ αυτό και τα περισσότερα ΧΚ θέλουν τη συνεργασία μας.

Το SNOWCLUB  αναλαμβάνει κάθε χρόνο πρωτοβουλίες και δράσεις, όπως ενημερωτικές εκστρατείες για την ασφάλεια στη χιονοδρομία, τη χρήση κράνους, με εκδηλώσεις, παρεμβάσεις, έντυπα και ειδικά αυτοκόλλητα που βλέπετε σε πολλά ΧΚ της χώρας, μέχρι κοινωνικές εκδηλώσεις, συλλογή τροφίμων και ρούχων για όσους χρειάζονται τη βοήθειά μας, εκπαιδεύσεις σε πρώτες βοήθειες και καρδιο-αναπνευστικής αναζωογόνησης, και πολλά άλλα χρήσιμα και ευχάριστα. Γιατί εκτός από σοβαρά πράγματα κάνουμε και πολλές ευχάριστες συναντήσεις, πάρτυ και εκδρομές!

Υπάρχουν πολλά επιμέρους θέματα που θα μπορούσαν να αναφερθούν, όπως η κλιματική αλλαγή, οι δυνατότητες των ορεινών όγκων που έχει η Ελλάδα για χιονοδρομία, οι οικονομικοί απολογισμοί και οι επενδυτικοί στόχοι που έχουν τεθεί για την ανάπτυξη των ΧΚ, οι οικονομικές προοπτικές των εν δυνάμει μελλοντικών «πελατών» χιονοδρόμων που είναι και οι χρηματοδότες, τρόποι βελτίωσης του εκάστοτε χιονοδρομικού με στοχευμένες δράσεις ανάλογα με την τοποθεσία του, την τοπογραφία του, την προσβασιμότητα, κλπ.

Ως χιονοδρόμοι γνωρίζουμε ότι δεν θα γίνουμε ποτέ όπως οι χιονοδρομικές Άλπεις, όμως επίσης γνωρίζουμε ότι οι δυνατότητες των βουνών μας αξιοποιούνται σε μικρό ποσοστό και υπάρχει μεγάλο περιθώριο βελτίωσης!

Καθώς είστε και έγκριτος νομικός, το θεσμικό πλαίσιο για τον χιονοδρομικό τουρισμό χρειάζεται εκσυγχρονισμό; Υπάρχουν αλλαγές που πρέπει να γίνουν για τα χιονοδρομικά κέντρα;

Η επίλυση των προβλημάτων της χιονοδρομίας και των Χ.Κ. στη χώρα μας πρέπει να προέλθει από μια ριζική αναδιάρθρωση της οργάνωσης του τουρισμού στην ευρύτερη περιοχή των Χ.Κ. που θα περιλαμβάνει:

• Επέκταση, εκσυγχρονισμό και καλή λειτουργία των Χ.Κ.
• Δημιουργία μηχανισμών υποστήριξης των Χ.Κ. από τις τοπικές κοινωνίες (αυτοδιοίκηση και τοπικές επιχειρήσεις).
• Ανάπτυξη τουρισμού 4 εποχών και τουρισμού εβδομάδος στην ευρύτερη περιοχή.
• Θα πρέπει να καθοριστεί ένας μικρός αριθμός χιονοδρομικών κέντρων εθνικής σημασίας (π.χ. 5-6), ενώ τα υπόλοιπα θα πρέπει να καταταχθούν σε περιφερειακής σημασίας και τοπικού ενδιαφέροντος.

Στα εθνικής σημασίας χιονοδρομικά κέντρα θα πρέπει να υπάρξει κατάλληλο νομικό πλαίσιο και ένα Master Plan από εξειδικευμένη εταιρεία με παγκόσμιο κύρος και εμπειρία στο χώρο των ΧΚ και του ορεινού τουρισμού γενικότερα.

Τα κριτήρια επιλογής των ΧΚ θα πρέπει να συνδέονται με:

• το υψόμετρο ανάπτυξης τους
• τη χιονοκάλυψη
• την έκταση του χιονοδρομικού πεδίου
• την ευκολία πρόσβασης
• την απόσταση από τα αστικά κέντρα
• την σύνδεση τους με την τοπική κοινωνία

3.2 Δημιουργία μηχανισμών υποστήριξης των Χ.Κ.

• Οι τοπικές κοινωνίες και επιχειρήσεις έχουν κατά τεκμήριο ωφεληθεί από την παρουσία των Χ.Κ. και την ανάπτυξη του τοπικού χειμερινού τουρισμού. Η Αράχοβα, τα Καλάβρυτα και ο Παλιός Αγ. Αθανάσιος σαν παράδειγμα, έχουν γνωρίσει μεγάλη άνθηση στους τομείς των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, εστιατορίων, επιχειρήσεων πώλησης/ενοικίασης εξοπλισμού.
• Ένας τομέας που συχνά παραβλέπεται είναι η ραγδαία ανάπτυξη των επιχειρήσεων της ακίνητης περιουσίας (μεσίτες, οικοδομικές επιχειρήσεις, προμηθευτές) στην ευρύτερη περιοχή και οι θέσεις εργασίας που συνεπάγονται. Αυτές οι επιχειρήσεις έχουν μεγάλες ευκαιρίες άνθισης με σχεδιασμό και προώθηση τουρισμού εβδομάδος και τουρισμού 4 εποχών.
• Θα μπορούσαν να οργανωθούν εθελοντικά ώστε να προωθήσουν ελκυστικά πακέτα εβδομάδος (με τη συμμετοχή ενοικιαζομένων δωματίων, εστιατορίων, καταστημάτων εξοπλισμού και των Χ.Κ. μέσω καρτών μειωμένης τιμής).
• Η τοπική αυτοδιοίκηση θα μπορούσε, κατά τα πρότυπα των Χ.Κ. των Άλπεων, να οργανώσει έναν φορέα υποστήριξης του Χ.Κ. αντλώντας ένα μικρό τέλος από τις υπηρεσίες των τοπικών επιχειρήσεων (ξενοδοχεία, εστιατόρια, ενοικίαση εξοπλισμού) το οποίο πληρώνει ο καταναλωτής.

Με βάση την παρούσα κατάσταση της χώρας και της διεθνούς συγκυρίας εκτιμάμε ότι το πεδίο αυτό της ανάπτυξης των ΧΚ μπορεί να λάβει μια νέα διάσταση αξιοποιώντας την παρούσα νομοθεσία, το ΕΣΠΑ και τη διεθνή εμπειρία.

Η νομοθεσία των συγχρηματοδοτήσεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα και η ανάγκη επέκτασής της από το Υπουργείο και στο χώρο του ορεινού τουρισμού και της Ελληνικής Χιονοδρομίας μπορεί να δώσει νέες προοπτικές στην ανάπτυξη των ορεινών περιοχών αξιοποιώντας και τις δυνατότητες που παρέχει γι’ αυτό η ΕΕ.

Αν λάβει κανείς υπόψη επίσης το γεγονός ότι πολλά από τα Χ.Κ. βρίσκονται σε περιοχές με μείωση του ανθρώπινου δυναμικού εξαιτίας κυρίως της εσωτερικής μετανάστευσης, και με χαμηλά γενικά εισοδήματα, υπάρχει η δυνατότητα ένταξης αναπτυξιακών σχεδίων που θα μπορούσαν να επιδοτηθούν από ευρωπαϊκά προγράμματα ώστε να αποτελέσουν τροχοπέδη στην περαιτέρω πληθυσμιακή ερήμωση των περιοχών αυτών.

Η συμμετοχή του ευρύτερου δημοσίου τομέα στα μελλοντικά συγχρηματοδοτούμενα αυτά έργα θα εξαρτηθεί φυσικά τόσο από τους ενδιαφερόμενους τοπικούς ή πανελλαδικής εμβέλειας φορείς του Δημοσίου (Υπουργεία, Περιφέρειες, Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Ομοσπονδίες κλπ.) όσο και από τις οικονομικές δυνατότητες στα πλαίσια της σημερινής συγκυρίας.

Απαραίτητη όμως προϋπόθεση για να προχωρήσουν οι επεκτάσεις και η εύρυθμη λειτουργία των Χ.Κ., είναι να επιλυθεί το πρόβλημα του ιδιοκτησιακού καθεστώτος του έκαστου χιονοδρομικού κέντρου, πράγμα που μέχρι σήμερα είναι σχεδόν αδύνατο. Για να επιλυθεί αυτό το πρόβλημα χρειάζεται πολιτική βούληση από την πλευρά της κυβέρνησης και συνεργασία των συναρμόδιων υπουργείων.