Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στον τουρισμό. Ένα ειδικό αφιέρωμα της ηλεκτρονικής εφημερίδας «itn Ελληνικός Τουρισμός» για την κλιματική αλλαγή που κυκλοφόρησε την Πέμπτη 16 Σεπτεμβρίου 2021. Γράφει ο Θοδωρής Βασιλείου:
Μια υγιής τουριστική βιομηχανία εξαρτάται από ένα υγιές και αξιόλογο περιβάλλον.Για τούτο τον λόγο είναι επιθυμητή μόνο η ανάπτυξη που θα στηρίζεται στην αειφορία και θα έχει επίκεντρο τον άνθρωπο και την ποιότητα της ζωής του.
Πριν τι κακόν παθέειν. Ρεχθέν δε τε νήπιος έγνω — Ιλιάδα Ρ’ 32 Μετάφραση: [το θέμα είναι να λογαριάζεις] πριν πάθεις κακό. Ακόμα και ο άμυαλος όταν πάθει βάζει μυαλό.
Το τουριστικό προϊόν είναι προφανώς ευάλωτο στην κλιµατική αλλαγή, τόσο από την πλευρά της ζήτησης όσο και από την πλευρά της προσφοράς. Οι βασικές επιπτώσεις σε τουριστικές περιοχές είναι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η αύξηση της θερμοκρασίας και η μείωση της βροχόπτωσης (ιδίως κατά τη θερινή περίοδο) αλλά και τα ακραία καιρικά φαινόμενα τα οποία και θα εμφανίζονται όλο και συχνότερα.
Παράλληλα έχουν ενδιαφέρον και οι έμμεσες επιπτώσεις, όπως η επίδραση σε κρίσιμους φυσικούς πόρους (π.χ. το νερό), η αλλοίωση του τοπίου και της βιοποικιλότητας, στοιχεία δηλαδή που επηρεάζουν τις προοπτικές ανάπτυξης του τουρισμού.
Στο πλαίσιο αυτό, η γεωγραφική θέση και τα ειδικά χαρακτηριστικά του χώρου αναφοράς, έχουν συχνά καθοριστικό ρόλο, καθώς μπορεί να διαφοροποιηθεί σημαντικά η έκθεση και η ευαισθησία του στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ως προς τον τουρισμό θα είναι και θετικές και αρνητικές. Για παράδειγμα η αύξηση της θερμοκρασίας ή/και η συχνότερη εμφάνιση καυσώνων θα υποβαθμίσουν σε σημαντικό βαθμό την ποιότητα του τουριστικού προϊόντος κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Παρόλα αυτά και λόγω της ποικιλίας των κλιματικών ζωνών της χώρας μας, μια θετική επίδραση που μπορεί να προκύψει σε κάποιες περιοχές είναι η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, η οποία σίγουρα θα επηρεάσει με τη σειρά της την προσφορά στον τουρισμό, αλλά και τη ζήτηση.
Οι αρνητικές επιπτώσεις που εκτιμώνται (π.χ. έκθεση της ΕΜΕΚΑ, έρευνα για την κλιματική αλλαγή, από διαΝΕΟσις ), μπορεί να μετριαστούν ή ακόμη και να ανατραπούν, καθώς οι δείκτες τουριστικής ευφορίας βελτιώνονται σημαντικά την άνοιξη και το φθινόπωρο. Δηλαδή λόγω των αλλαγών, προκύπτουν άριστες κλιματικές συνθήκες στις λεγόμενες ενδιάμεσες εποχές.
Κάτι τέτοιο όμως για να αξιοποιηθεί και να έχει απτά αποτελέσματα, απαιτεί την υπέρβαση πολλών θεσμικών παραγόντων, οι οποίοι περιορίζουν το χρόνο άφιξης των τουριστών κατά κύριο λόγο στους καλοκαιρινούς μήνες (σχολικές διακοπές, άδειες εργαζομένων) και οι οποίοι συνδιαµορφώνουν, από κοινού µε το κατάλληλο κλίμα, τα μεγέθη και την εποχικότητα των αφίξεων. Η υπέρβαση αυτή προϋποθέτει τον εντοπισµό νέων στοχευµένων τουριστικών αγορών (συνταξιούχοι, εκδροµείς του σαββατοκύριακου, επαγγελµατικός και συνεδριακός τουρισµός), οι οποίες δεν υπόκεινται στους ανωτέρω περιορισµούς και βέβαια την επανατοποθέτηση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος στην αντίληψη των καταναλωτών-τουριστών και των διεθνών τουριστικών πρακτόρων.
Ο τουρισμός, ως δραστηριότητα έχει ισχυρότατες συνέργειες µε την πολιτιστική και φυσική κληρονομιά, αλλά και με τον σύγχρονο πολιτισμό και τις τοπικές παραδόσεις.
Έτσι αναδεικνύεται η ανάγκη να συνδυαστεί η όποια οικονομική πρόοδος µε τη βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά και µε την ηθική της διάσταση (διάχυση του οφέλους στο σύνολο της κοινωνίας).
Η ικανότητα των τουριστικών αρχών της χώρας να δράσουν άμεσα σε συνεργασία με την τοπική κοινωνία και τους φορείς του τουρισμού, θα κρίνει και την θετική ή αρνητική έκβαση για τον τουριστικό κλάδο κατά τα επόμενα πολύ λίγα χρόνια.
Η βιωσιμότητα του τουρισμού καλύπτει πολλές πλευρές: την υπεύθυνη χρήση των φυσικών πόρων, τη συνεκτίμηση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου των δραστηριοτήτων (παραγωγή αποβλήτων, πιέσεις που υφίστανται τα ύδατα, το έδαφος και η βιοποικιλότητα κ.ά.), τη χρήση «καθαρής» ενέργειας, την ανακύκλωση και επανάχρηση όσο το δυνατό περισσότερων πόρων, την προστασία της πολιτιστικής ταυτότητας των προορισμών, την διατηρησιμότητα των θέσεων απασχόλησης που δημιουργούνται, τις τοπικές οικονομικές επιπτώσεις ή ακόμη την ποιότητα της υποδοχής και φιλοξενίας.
Δύο κατευθύνσεις είναι πλέον διαθέσιμες:
Η πρώτη είναι ο δρόμος της χωρίς μέτρο αξιοποίησης και εκμετάλλευσης της γης και των φυσικών πόρων της χώρας.
Η δεύτερη είναι η επιλογή της ήπιας ανάπτυξης, με σεβασμό στο περιβάλλον και τις βασικές αρχές της αειφορίας και βιωσιµότητας.
Μια υγιής τουριστική βιομηχανία εξαρτάται από ένα υγιές και αξιόλογο περιβάλλον.
Για τούτο τον λόγο είναι επιθυμητή μόνο η ανάπτυξη που θα στηρίζεται στην αειφορία και θα έχει επίκεντρο τον άνθρωπο και την ποιότητα της ζωής του.
Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των κρίσεων που προκαλεί, μπορεί να επιτευχθεί µε την αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης προς την κατεύθυνση του βιώσιμου τουρισμού (τουρισμός υπαίθρου – αγροτουρισμός), µε την προώθηση εναλλακτικών τουριστικών δράσεων και προορισμών σε όλη την ελληνική επικράτεια καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Βασικοί στόχοι του νέου μοντέλου θα πρέπει να αποτελέσει και η βελτίωση της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών και προϊόντων, η περιβαλλοντική διαχείριση και το ολοκληρωμένο management των τουριστικών πόρων των προορισμών, με εμπλοκή ολόκληρης της τοπικής κοινωνίας.
Εκ των ων ουκ άνευ είναι η ολοκλήρωση ενός σύγχρονου θεσμικού πλαισίου για τον τουρισμό και τις ειδικές μορφές του, η διασφάλιση της ποιότητας στις υποδομές και τις υπηρεσίες του τουρισμού και ασφαλώς η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό της χώρας.
Δυστυχώς η κλιματική αλλαγή, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, δεν λαμβάνονταν υπόψη όταν συντελούνταν επενδύσεις στον τουρισμό και τις υποδομές.
Η πολιτεία σε όλα τα επίπεδα πρέπει να μεριμνά για την επίλυση και αντιμετώπιση όλου του πλέγματος των περιβαλλοντικών προβλημάτων, όπως:
1) Η ένταξη του κάθε δοµικού στοιχείου µε απόλυτο σεβασµό στο φυσικό περιβάλλον. Με τις αρχιτεκτονικές μορφές που συνδυάζουν τις πιο σύγχρονες αισθητικές αντιλήψεις, µε την αίσθηση του μέτρου που απαιτούν η ελληνική φύση και η αισθητική του τοπίου. Φυσικά µε λύσεις που να συμβάλλουν στην εξοικονόμηση των ενεργειακών πόρων.
2) Ολοκληρωμένες υποδομές, που να εξασφαλίζουν βιώσιμη τροφοδοσία των τουριστικών επιχειρήσεων σε ενέργεια και νερό, αποχέτευση των λυμάτων, εφοδιασμό κ.λπ. Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται η σωστή διαχείριση και ανακύκλωση των αποβλήτων και απορριμμάτων µε τη λειτουργία συστημάτων διαχωρισμού των ανακυκλούµενων υλικών από τα υπολείµµατα της μονάδας και τριτοβάθμιου βιολογικού καθαρισμού µε πλήρη επαναχρησιμοποίηση του νερού για άρδευση, φύτευση ενδημικών ειδών χλωρίδας στον περιβάλλοντα χώρο.
