Το Forum «Στρατηγική Διασύνδεση της Παραγωγικής Βάσης της Χώρας με τον Τουρισμό» του ITNNews και πώς να μετατρέψουμε την κρίση σε ευκαιρία.
Το ITNNewsWebTV πραγματοποίησε από 18 έως 29 Ιανουαρίου το Forum«Στρατηγική Διασύνδεση της Παραγωγικής Βάσης της Χώρας με τον Τουρισμό», υπό την αιγίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Σκοπός του φόρουμ αγροδιατροφής βιομηχανίας και τουρισμού ήταν να διερευνηθεί η δυνατότητα αύξησης της κατανάλωσης των ελληνικών προϊόντων μέσα από τον τουρισμό, όχι μόνο σε τρόφιμα και ποτά, αλλά και σε βιομηχανικά προϊόντα, αναλώσιμα υλικά, υπηρεσίες, κλπ. Να γνωρίσουν δηλαδή οι επισκέπτες τα ελληνικά προϊόντα και να μεταφέρουν την εμπειρία τους, όταν επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Έμπνευση για την υλοποίηση αυτού του «μαραθώνιου» εκπομπών υπήρξε η μελέτη που υλοποιήθηκε προ τετραετίας για λογαριασμό του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης με αυτό ακριβώς το αντικείμενο, ωστόσο ελάχιστη ή και μηδενική ήταν η ανταπόκριση της πολιτείας στα συμπεράσματα της μελέτης και στις προτεινόμενες δράσεις προκειμένου να ενισχυθεί αυτή η παραγωγική σχέση. Από την πλευρά μας κρίνουμε ότι η σύνδεση της παραγωγικής βάσης της χώρας (βιομηχανία-βιοτεχνία-αγροδιατροφή) με τον Τουρισμό μπορεί να μετατρέψει την «κρίση» σε «ευκαιρία» ιδιαίτερα μετά την πανδημία, για την ανάκαμψη και την ανάπτυξη της χώρας. Παράλληλα, μπορεί να στηρίξει την περιφερειακή ανάπτυξη και την απασχόληση, μέσα από την λογική της έξυπνης
εξειδίκευσης σε συνθήκες αειφορίας (ευφυής αξιοποίηση των πόρων), της αναβάθμισης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και των παραγομένων προϊόντων και τέλος, της καινοτομίας, επιτυγχάνοντας σημαντικά πολλαπλασιαστικά οφέλη για την εθνική οικονομία και την κοινωνία.
Δεδομένων των πολύ δύσκολων συνθηκών που έχει προκαλέσει στην οικονομία η πανδημία – με τον τουρισμό να έχει δεχθεί και να συνεχίζει να δέχεται το μεγαλύτερο πλήγμα από την υγειονομική κρίση – το ITNNews προχωρά στην κοινοποίηση των συμπερασμάτων του Forum «Στρατηγική Διασύνδεση της Παραγωγικής Βάσης της Χώρας με τον Τουρισμό» με την παρούσα ανοιχτή επιστολή προς όλα τα εμπλεκόμενα Υπουργεία και φορείς, με στόχο να συμβάλει κατά το δυνατόν στο διάλογο και στην προσπάθεια για την ταχεία επανάκαμψη του τουριστικού κλάδου.
Στο Forum τοποθετήθηκαν περισσότεροι από 100 εκπρόσωποι φορέων, πολιτικοί, μέλη περιφερειακών διοικήσεων, δήμων, στελέχη παραγωγικών ενώσεων, σχεδόν το σύνολο των Επιμελητηρίων της χώρας, εμπειρογνώμονες του τουρισμού, κ.α. Από τις συζητήσεις που πραγματοποιήθηκαν βγήκαν πολύτιμα συμπεράσματα και αποτυπώθηκε σε μεγάλο βαθμό η εικόνα που υπάρχει σήμερα στους επιμέρους κλάδους και στις σχέσεις μεταξύ τους. Τα βασικά σημεία είναι τα εξής:
Καταρχάς άπαντες συμφωνούν, από όλους τους κλάδους και από όλες τις θέσεις που βρίσκονται, ότι χρειάζεται να διασυνδεθεί η παραγωγική βάση της χώρας τόσο ο πρωτογενής, όσο και ο δευτερογενής τομέας με το εγχώριο τουριστικό προϊόν. Το τουριστικό μοντέλο της χώρας ούτως ή άλλως βρισκόταν σε φάση μετεξέλιξης για πολλούς λόγους ενδογενείς και εξωγενείς, ακολουθώντας και τις διεθνείς τάσεις του τουρισμού (π.χ. slow tourism, τουρισμός εμπειρίας, αειφορία, θεματικές δραστηριότητες), όμως φαίνεται πως η πανδημία επισπεύδει τις εξελίξεις.
Με τις κατάλληλες κινήσεις και ακολουθώντας καλές πρακτικές η παρούσα κρίση μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία για την ανάπτυξη ενός νέου τουριστικού μοντέλου, πιο αποδοτικού οικονομικά, συμβατό με τις σύγχρονες απαιτήσεις βιωσιμότητας και αειφορίας, το οποίο παράλληλα μπορεί να λειτουργήσει και ως μοχλός ώθησης των ελληνικών προϊόντων στις επιχειρήσεις τουρισμού και εστίασης. Η επαφή των επισκεπτών με τα ελληνικά προϊόντα θα ωθήσει και την αύξηση της κατανάλωσης στο εξωτερικό, αυξάνοντας έτσι το ΑΕΠ της Ελλάδας.
Η διασύνδεση της παραγωγικής βάσης με τις τουριστικές επιχειρήσεις, είναι μια win-win υπόθεση, καθώς από τη μια πλευρά θα προσφέρει καταλυτικά στην ποιότητα του τουριστικού προϊόντος και από την άλλη θα έχουμε μια σημαντική άνοδο στην παραγωγή, ακόμα και σε περιοχές που δεν αποτελούν τουριστικό προορισμό εντός της χώρας. Με τη διασύνδεση ο τουρισμός ακόμη και σε αυτές τις περιοχές μπορεί να στηρίξει σημαντικά την περιφερειακή ανάπτυξη και την απασχόληση.
Από τις συζητήσεις και τις τοποθετήσεις που έγιναν στο Forum έγινε σαφές πως υπάρχουν αρκετά εμπόδια και προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν για να επιτευχθεί αυτή η διασύνδεση και να επωφεληθούν τόσο οι επιμέρους κλάδοι, όσο και συνολικά η ελληνική οικονομία. Αυτές οι κινήσεις κρίνονται πλέον απαραίτητες και λόγω της πανδημίας και της οικονομικής κρίσης που έχει προκληθεί εξαιτίας της.
Τα κύρια προβλήματα που αναφέρθηκαν στο Forum για την επίτευξη του στόχου της διασύνδεσης, συμφωνούν με τα όσα περιγράφει η μελέτη, γεγονός που, δυστυχώς, επιβεβαιώνει πως τέσσερα χρόνια μετά δεν έχουν αξιοποιηθεί τα συμπεράσματά της. Ειδικότερα:
Ο μεγαλύτερος όγκος αγροτικής παραγωγής βρίσκεται στην ηπειρωτική Ελλάδα, ενώ οι τουριστικοί προορισμοί με τη μεγαλύτερη δυναμική είναι το Νότιο Αιγαίο και η Κρήτη. Απαιτούνται επομένως παρεμβάσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Υπάρχει έλλειψη οργάνωσης στον πρωτογενή τομέα, με αποτέλεσμα να μην δίνεται η δυνατότητα τροφοδοσίας των ξενοδοχείων αξιόπιστα σε σταθερούς ρυθμούς, σε ευρεία γκάμα προϊόντων και με ανταγωνιστικές τιμές.
Ο τρόπος πληρωμής των τουριστικών επιχειρήσεων (πολύμηνες επιταγές) αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα συνεργασίας με τους παραγωγούς – προμηθευτές αγροτικών προϊόντων.
Η επιλογή εισαγόμενων προϊόντων από τον τουριστικό κλάδο, γίνεται λόγω τη μη ικανοποίησης της ζήτησης από εγχώρια προϊόντα και για λόγους χαμηλότερου κόστους.
Η αναβάθμιση της εγχώριας βιομηχανικής παραγωγής, καθώς έχει διαπιστωθεί, ότι στα τυποποιημένα τρόφιμα και αναλώσιμα υλικά η απορρόφηση ελληνικών προϊόντων είναι πολύ μεγαλύτερη, έχοντας ωστόσο και πάλι μεγάλο περιθώριο βελτίωσης.
Για να αντιμετωπιστούν τα ζητήματα αυτά φορείς των κλάδων και των ΟΤΑ επισήμαναν πως χρειάζονται συνέργειες δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ενώ η πλευρά του δημοσίου θα πρέπει να είναι αυτή που θα εκκινήσει την διαδικασία σταδιακά.
Η δημιουργία φορέα το πρώτο καίριο βήμα
Η διασύνδεση του τουρισμού με τον αγροδιατροφικό τομέα και τη βιομηχανία της χώρας έχει δύο βασικές διαστάσεις: αυτή της επιχείρησης (διασύνδεση τουριστικής επιχείρησης με την τοπική οικονομία) και αυτή του τουριστικού κλάδου (διασύνδεση τουρισμού με τον αγροδιατροφικό τομέα και τη βιομηχανία).
Σε τοπικό επίπεδο ήδη, όπως προέκυψε από τις συζητήσεις, έχουν υπάρξει πρωτοβουλίες σε αρκετές Περιφέρειες και έχουν εμφανή θετικά αποτελέσματα, ιδίως σε αυτές που συμπίπτει να έχουν αγροτική παραγωγή και να αποτελούν ταυτόχρονα δυναμικό τουριστικό προορισμό, όπως η Κρήτη και η Κεντρική Μακεδονία. Οι προσπάθειες ωστόσο στις περισσότερες περιπτώσεις εξαντλούνται εντός των ορίων των Περιφερειών και δεν επεκτείνονται σε άλλες περιοχές. Για τον λόγο αυτό απαιτείται η σύσταση ενός κεντρικού φορέα, πιθανόν με την μορφή Ανώνυμης Εταιρείας στην οποία θα συμμετέχει το δημόσιο (με ποσοστό
έως 33%) και οι κεντρικοί φορείς των εμπλεκόμενων κλάδων. Από τα πρώτα μελήματα του φορέα θα πρέπει να είναι:
Η καταγραφή των αναγκών που υπάρχουν ανά κλάδο. Τι ποσότητες παράγονται, ποιες ποσότητες απαιτούνται, ποια μορφή πρέπει να έχουν τα προϊόντα, ελλείψεις σε μεταποίηση, υποδομές, μεταφορές, υπηρεσίες.
Η καταγραφή των κενών και των προβληματικών περιοχών του θεσμικού πλαισίου, κυρίως ως προς τις περιοχές διασύνδεσης των τομέων αγροδιατροφής και τουρισμού.
Η ύπαρξη και η αποτίμηση της αποτελεσματικότητας των ελεγκτικών μηχανισμών σε ολόκληρο το φάσμα λειτουργιών των κλάδων (ελληνοποιήσεις πρώτων υλών, αγορά εργασίας, φοροδιαφυγή κ.α.).
Η καταγραφή των υπαρχόντων σχημάτων πιστοποίησης, η αξία που προσδίδουν στα παραγόμενα προϊόντα/υπηρεσίες και τυχόν κενά ή ανάγκες που εντοπίζονται.
Η καταγραφή και προτάσεις για τη θεσμική εκπροσώπηση των κλάδων ως προς τα κέντρα άσκησης πολιτικής και οι μηχανισμοί μεταφοράς πληροφόρησης από και προς αυτά.
Η ύπαρξη μηχανισμών/ διαδικασιών με τους οποίους ενσωματώνονται στην παραγωγή των προϊόντων/υπηρεσιών, αξίες όπως η βελτίωση συνθηκών εργασίας, η περιβαλλοντική προστασία, η συμμετοχή και η ανάδειξη της κοινωνίας, η προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς κ.ά.
Διερεύνηση των αναγκών γρήγορης μεταποίησης προϊόντων, ώστε να είναι προσαρμοσμένα στις απαιτήσεις της τουριστικής βιομηχανίας.
Προώθηση δράσεων για την ίδρυση νέων εταιρειών και επαναλειτουργίας παλαιών για την υλοποίηση του σχεδιασμού.
Τα επόμενα βήματα θα αφορούν την ανάληψη πρωτοβουλιών γύρω από:
Συνέργειες με εκπαιδευτικούς φορείς για το σχεδιασμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων κατάρτισης, προσαρμοσμένων στις ανάγκες της αγοράς, με στόχο την εξειδίκευση ανθρώπινου δυναμικού σε κρίσιμες ειδικότητες όπως managers, διευθυντικά στελέχη και πωλητές, για τη διασύνδεση των κλάδων της βιομηχανίας και του τουρισμού.
Την κατάρτιση των επαγγελματιών και εργαζομένων του πρωτογενούς τομέα σε τομείς όπως το marketing, οι πωλήσεις, η εφοδιαστική αλυσίδα, η επιχειρηματικότητα, οι δημόσιες σχέσεις κ.ά. και ιδιαίτερα σε σχέση με τη δυναμική ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας.
Την εκπαίδευση σε θέματα που αφορούν στην υγιεινή και ασφάλεια τροφίμων, καθώς και τις ανάγκες συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων.
Δημιουργία ενημερωτικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων τόσο σε πανεπιστημιακές και επαγγελματικές σχολές, όσο και για εργαζόμενους και επιχειρηματίες, τα οποία θα έχουν στόχο τη δημιουργία συνεργατικής κουλτούρας, την διασφάλιση της ποιότητας, την επεξήγηση του premium χαρακτήρα και την παροχή γνώσης για τα προϊόντα και τους τρόπους προώθησής τους στους επισκέπτες.
Τυποποίηση, logistics, εφοδιαστική αλυσίδα
Κρίσιμος θα πρέπει να είναι ο ρόλος του φορέα στην εξεύρεση και προώθηση πηγών χρηματοδότησης από ευρωπαϊκά και εθνικά προγράμματα, για την ανάπτυξη μονάδων τυποποίησης στον πρωτογενή τομέα και την προώθηση της ενδιάμεσης επιχειρηματικότητας που θα λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος μεταξύ του τουρισμού και των επιχειρήσεων πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα. Ιδιαίτερα τώρα με την πανδημία ο πρωτογενής τομέας θα πρέπει να αποκτήσει τη δυνατότητα να παρέχει προϊόντα σε ατομικές συσκευασίες, για παράδειγμα το βούτυρο ή το μέλι.
Επίσης, οι επενδύσεις στον τομέα των logistics είναι εκ των ων ουκ άνευ για την επιτυχία του εγχειρήματος. Σημαντικές προσπάθειες και προτάσεις πάνω σε αυτό τον τομέα έχει ήδη υλοποιήσει και υποβάλει η Ελληνική Ένωση Βιομηχανιών Ψύχους & Logistics, όπου επισημαίνει την ανάγκη δημιουργίας συστάδας επιχειρήσεων (cluster), καθώς τα νησιά ιδίως υπολείπονται σε υποδομές της εφοδιαστικής αλυσίδας ψύχους. Τα cluster μπορούν να δημιουργηθούν σε τοπικό, εθνικό, αλλά και διεθνές επίπεδο. Στόχος είναι να δημιουργηθεί μία αλυσίδας αξίας που θα διασφαλίζει την υψηλή ποιότητα των προϊόντων και θα δημιουργήσει την απαραίτητη άμιλλα μεταξύ των κλάδων για την μορφή και τη συσκευασία που πρέπει να έχουν τα προϊόντα που προωθούνται στον τουριστικό κλάδο. Με τα cluster θα δοθεί η δυνατότητα:
Απορρόφησης προϊόντων και από μικρούς παραγωγούς και την διάχυσή τους σε όλη την χώρα.
Να εξασφαλίζεται η επάρκεια και η ταχύτερη μεταφορά και παράδοσή τους, ιδίως με την ανάπτυξη υποδομών της ψυκτικής αλυσίδας εφοδιασμού στα νησιά.
Να υλοποιούνται μικρές παραγγελίες.
Να υποστηριχθεί η προώθηση άλλων προϊόντων όπως αναλώσιμα υλικά, εξοπλισμός, ιματισμός, κλπ.
Για μια ολοκληρωμένη λειτουργία του εγχειρήματος θα πρέπει να αναπτυχθεί ηλεκτρονική πλατφόρμα που θα απλοποιεί και θα επιταχύνει τις αγοραπωλησίες των προϊόντων στην αγορά, ενώ εν ευθέτω χρόνο θα εξυπηρετήσει πέρα από την τουριστική αγορά και τις εξαγωγές.
Καλές πρακτικές που χρήζουν μελέτης και μίμησης
Υπάρχουν ήδη καλές πρακτικές και πρωτοβουλίες σε σχεδόν όλες τις Περιφέρειες, ωστόσο περιορίζονται στα διοικητικά όρια των Περιφερειών και ζητούμενο είναι να διασυνδεθούν μεταξύ τους, ώστε να διαχυθούν τα οφέλη σε όλη την επικράτεια. Επίσης σημαντικές δράσεις έχουν αναλάβει και επαγγελματικοί φορείς των εμπλεκόμενων κλάδων. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ορισμένες:
Το «Ελληνικό Πρωινό» του ΞΕΕ το οποίο πρέπει να προωθηθεί και να αναπτυχθεί περισσότερο.
Το «Καλάθι Πρωινού» της ΣΕΤΚΕ να αναπτυχθεί επίσης με γρήγορους ρυθμούς.
Δημιουργία τοπικών brands με πιστοποιήσεις προϊόντων ως ΠΟΠ, ΠΓΕ, ΕΠΙΠ από τις Περιφέρειες.
Προώθηση B2B συναντήσεων μεταξύ παραγωγών και τουριστικών επιχειρήσεων.
Η πρωτοβουλία συνεργασίας τουριστικών επιχειρήσεων «WeDoLocal», ένα σύστημα πιστοποίησης που έχει στόχο την προώθηση τοπικών πιάτων, με το 30% τουλάχιστον των πρώτων υλών να προέρχεται από τοπικούς παραγωγούς.
Η πρωτοβουλία «Δρόμοι του Κρασιού» από τους Έλληνες οινοπαραγωγούς με στόχο την ανάπτυξη του οινοτουρισμού και την διάδοση του ελληνικού κρασιού, ενώ κατά τόπους έχουν υπάρξει και δράσεις προώθησης περιηγήσεων σε οινοποιεία και ελαιοτριβεία.
Η ανάληψη πρωτοβουλιών από μεμονωμένες τουριστικές επιχειρήσεις, όπως αυτή του Costa Navarino στη Μεσσηνία, που προωθεί το brand Καλαμάτα/Μεσσηνία μέσω του Κοινωφελούς μη Κερδοσκοπικού Ιδρύματος «Καπετάν Βασίλης». Μέσω των δράσεων του ιδρύματος σήμερα πάνω από το 60% των προμηθειών προέρχεται από τοπικούς παραγωγούς.
Στις θετικές προσπάθειες προς την κατεύθυνση της διασύνδεσης της παραγωγικής βάσης με τον τουρισμό, συμπεριλαμβάνεται και η εξαγγελία του υπουργείου Τουρισμού για την ίδρυση του Εθνικού Γαστρονομικού Χάρτη για την προώθηση του γαστρονομικού τουρισμού.
Είναι γεγονός πως ο γαστρονομικός τουρισμός και ο οινοτουρισμός είναι δύο μορφές θεματικού τουρισμού, που έχουν μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης στη χώρα και μπορούν να βοηθήσουν και στο θέμα της επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου.
Τα τρόφιμα και τα ποτά αφορούν πάνω από το 70% των προμηθειών των ξενοδοχείων. Δεν θα πρέπει όμως να ξεχνάμε και τις υπόλοιπες προμήθειες σε επίπλωση, ιματισμό, αναλώσιμα υλικά, κλπ. Και σε αυτό το επίπεδο υπάρχει μεγάλο περιθώριο βελτίωσης των συνεργασιών.
Η πανδημία και τα προβλήματα
Να σημειωθεί, τέλος, πως πέρα από το κεντρικό θέμα που είχε το Forum, το σύνολο των επαγγελματιών που τοποθετήθηκαν στις εκπομπές του ITNNews, επισήμαναν τα δραματικά προβλήματα που έχουν προκληθεί στις επιχειρήσεις πανελλαδικά από την πανδημία και παρότι στην πλειονότητά τους αναγνώρισαν πως έχουν ληφθεί μέτρα από την πολιτεία, σημείωσαν, πως με βάση τις εξελίξεις δεν είναι αρκετά και απαιτούνται επιπλέον πρωτοβουλίες για να μπορέσουν να ορθοποδήσουν σταδιακά οι κλάδοι και να μπουν οι επιχειρήσεις ξανά σε τροχιά ανάπτυξης.
Ειδικότερα, κυρίως από τα Επιμελητήρια τονίστηκε ότι:
Να υπάρξει «κούρεμα» χρέους για τις πληγείσες επιχειρήσεις.
Να δοθεί λύση με τα δημοτικά τέλη, τα οποία οι δήμοι συνεχίζουν να τα χρεώνουν, παρόλο που οι επιχειρήσεις είναι κλειστές.
Να εξεταστεί το ενδεχόμενο σε ορισμένες περιπτώσεις οι επιχειρήσεις να μην επιστρέψουν τα ποσά της επιστρεπτέας προκαταβολής, ακόμη και αν αυτό σημαίνει εξειδικευμένους ελέγχους από την εφορία.
Να δοθεί δυνατότητα μακράς αποπληρωμής, πάνω από 120 δόσεις, για να μπορέσουν να ορθοποδήσουν οι επιχειρήσεις, να μην υπάρξουν λουκέτα, να μην εξαναγκαστούν σε περικοπές προσωπικού.
Να στηριχτούν οι επιχειρήσεις με επιδότηση και για τα πάγια έξοδα.
Να υπάρξει επέκταση της μείωσης μισθώματος επαγγελματικών μισθώσεων και στήριξη των εκμισθωτών για τη μη είσπραξη μισθωμάτων.
Αναστολή πληρωμών αξιόγραφων.
Όλα όσα προαναφέρθηκαν οδηγούν αντικειμενικά στο συμπέρασμα πως είναι επιτακτική η ανάγκη για γρήγορες αποφάσεις. Δεν πρέπει να χαθεί άλλος χρόνος. Το τουριστικό προϊόν της χώρας χρειάζεται αναδιάρθρωση και να διασυνδεθεί με την εγχώρια παραγωγή σε όλους τους τομείς, για την ανάπτυξη της οικονομίας, την αύξηση του ΑΕΠ και την αναπτέρωση της οικονομικής δραστηριότητας σε όλη την επικράτεια, ώστε να δυναμώσουν οικονομικά οι τοπικές κοινωνίες και να ξαναζωντανέψουν περιοχές της χώρας με τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων και θέσεων εργασίας.
Γ. Διευθυντής MactMediaGroup
Γεώργιος Καραχρήστος
